V - v

va’   interjección. 1 •  Va’, quelhtengyavocme’, paac lha’a ngcamamaa’. Acvet’aac lhaac popyet makhay’, nataamen secsavhaamco, paej lhaac oota’ac seclhoo’, va’, han’ apvaam’ a. Nengelquetamquec lhaac ta’va’, taan actamha acvetaclho meeme: „Va’, payhooc apa’ayva a“. Va’, payhoo’ cpa’ayva raatyo a.

2 •  ¿Co lhcaac la spequena ca’a? – Lhaac aa ye, meesa. – Vaa’, lhee’, elvangcacmec lhaac secpequenaclha’.

3 •  Aptomhac lhaac soycam’-amya’ apqueltemnamca’a: Avanhec naat apquelyepcoonma fariseos Jesus, va’, nataamen apya’saamcooc naat maata’a yo’yaam’ etnessec apayvaam.

va   interjección. 1 •  Va, angeenohoc saat nengmenaecmascama, lhaa ptomhac nengmenaecmascama ngyaap. ¡Elyaatem’ ca’a! – Va, pa’ alyaatemsec. Noc, angnam’ taap tengma. – ¡Heey’, va! Paej lhaa ngcay’acmoc seyaapahasa etnaham’ apepma’, ¿lheep lha’ eeca’? – Heey’, va, atnaham’ saat manten.

2 •  ¡Vaaa, hemees vanteeta hac lhaac, elhnaanemsec!

vaalha   a’soc acvesey’ (quel.). aclha’maclha’: vaalha’a Vaalha actomha acvesey’ lhama yaamet ayemha nalhma’. Aysecsec eeca’ actomha acyelhvaseem nahan acmomhaape angengcoc. Angna’aymacoc actomha yav’aclhoho yamta’a. Alengcoc saat vaalha’a yo’yaam’ atengyac acya’anmongaam.

vaalha   a’soc acvesey’ (quen.). mensajero, noticiero. Vaalha nengeltemeem enlhet apsoycam’ amya’a yo’yaam’ eltemnasam’ apna’aymacoc amamye caaya. Enlhet aptemeem vaalha, yetneec alecnahaycam’ pac apteteem neplhet. Melquenatsehec naat enlhet’aoc ellengac alecnahaycam’ nalhma’, eeca’ ’so ptomha vaalha. Nataamen elquetamamcoc yo’yaam’ elya’samcohoc apyetnaclha caaya. Yetneec nahan apcaasennaycam’ vaalha pac Tyos acnoo nac apóstol Pablo yo’yaam’ eleltemnasam’ Tyos apayvaam enlhet’aoc.

vaalha’ay’   a’soc acvesey’ (quen.). 1 •  Vaalha’ay’ aptomha anaata aptoomoo macva nahan yaampa’at. Eeca’ aptomha vaalha’ay’ apangco’. Enlhet nanoo eeque payvaam canmactec. Sej antooc as vaalha’ay’ nac hay’. Eeca’ ’so yenyem’a aptengyamco nyec maata’ enlhet mepque nneelha vaalha’ay’, apquelmaycam’ eeca yenmongaam nahan vanteeta aclhaalhma yelpa’.

2 •  Yamvaalha’ay’ eeca’ actomha nentooscama apqueleeyva tengma. Yetneec apteemaclha’ aptaalhamaavo yamvaalha’ay’: apmopoy’, apaasyam’ nahan yaam apyelhvaseem. Vaalha’ay’ apangcoo eeca’ actomha apquelaanammacpoo apquelpelhpopoy’. ¡Apta’mela nac yamvaalha’ay’! Sej antooc, maalha vaalha’ay’ nepvahac.

vaalha-elhnamoc   a’soc acvesey’ (quel.). Vaalha-elhnamoc actomha lhama ascoc, eeca’ actomha acvesey’ enlhet apquelmaycam’ nanoo’. Quelhvoo eeca maalempaaha’.

va’alhva   a’soc acvesey’ (quen.). termo. Va’alhva actomha yengmen alhangcoc molaaney’ payhoo nepeyaam’ apquelmaycam’ enlhet quelhvoo nac hay’. Yetneec a’net apteemaclha va’alhva. Lhama va’alhva actomha angcoc angcooc malhqueemoo yengmen, pooc eeca’ actomha angcoc makhetmoo yengmen nengyataam.

vaalitas   a’soc acvesey’ (quen.). balita. Vaalitas acvesey’ a’soc molaaney’ meemong-anye nekha’a alya’yeem yo’yaam’ etvasamcoc seca’ apquetcooc nahan apquelvaanyam’. Yetneec apquelteemaclha vaalitas, quetqueetsec nahan apquelyevey’. Nempayvaam nac hay’ „vaalitas“ eeca’ ayenyem’a valay apayvaam. Noc, antavasamcoc vaalitas. – Nentepquescama saat, ¿hee? ¡Queeye, elaana plhangcoc vaalitas, antavasamcoc!

vaamlha’   numeral. 1 • sólo, solamente. Quelva’actaac lhaac vaamlha pna’atque’ enlhet. Nengeltamham’ lhaac vaamlhe engcaanet. Nengleng’aac vaamlha’ acpa’ayvaam angves. Nengela’neeclheec lhaac vaamlha’ enlhet, paej elva’ac sevhen. Almeec lhaac ca’a, vaamlhe eeca’ alhquepcoc. Acmeec lhaac vaamlha’ aapetec, paej cvesey’ calhnooc soolya’yem amoc acyepetcay’. Vaamlha pnayvoom as enlhet nac hay’, cay’ooyam’ etnaham’. Vaamlha pteyaascam’ na’sa cnaat seclhaalhma sectamhaycamca’aclha’. Vaamlha lhcaac pilas selmaam. Vaamlha lhcaac alyelhvaseem selmaam lamom. Mooc nengeltemeem quelaanaalhcooc lhaac alyelhvaseem.

2 • sólo que. Haave lhne’ elhta aplava haavoc, vaamlha’ ac apqueltemnaaseeclhoo apquetca. Paej lhaa ngcayetnac nentom cayemna’teem, vaamlha’ ac a, alyemna’teem nac a. ¿Savhaacpe nlho samanya? – Savhaacpe’, vaamlha pac apcaymaacpo melon.

3 •  Apcanyacpe’ elhte vata’, vaamlha paej elna’ac. Meec lhaac aclannaamca’a taata, vaamlhe eeca’ paej cay’acmoc. Quenyem’ac avanhe ptamhaycam’. Sas yekhe teyaypehec ahac, vaamlhe eeca’ atqueetsec.

4 • eso no más. Elvatacsec enlhet ca’a, taan etnohoc vaamlha’. Mooc nengeltemeem vaataasque’. Vaamlha c’o stamhaycam’, sec’aaseclha saat angvempeclha’. Vaanlha’, lhaa ptomhac apquelvaatesa ca’a coo Maclhavay.

vaampa   a’soc acvesey’ (quel.). guampa. Vaampa actomha nengmaycam’ yo’yaam’ anlhatmoc ca’a, aclhaalhma eeca moopelyo. Vaampa actomha vaetque angquepeetec molaaney’. Nempayvaam nac hay’ „vaampa“ eeca’ ayenyem’a valay apayvaam. Sepee’, hevaclhees vaampa, ca’a c’o pa’ aynec. Acmeec alhta vaampa almaasen ayenyemay’ nepeyaam’ acma altaalhamaavo’. Lhama vampaa kham pa’ aynec, lhaa ptomhac enlhet, taan saat ata’heclha’.

vaana   a’soc acvesey’ (quel.). Vaana acvesey’ lhama ascoc aleeyva amyep. Calyephecsohoc lhoop’actec alhangcoc as vaana, nooc mooc paasec nahan veeneng. Avanquec nahan catvacsec nenganma as vaana nahan vaetca’hac. Callacsehec catavamcoc tata’a hay’, vaana.

vaana’ay’   a’soc acvesey’ (quel./quen.). mudo. Vaana’ay’ nengeltemeem enlhet camopvaan apayvaam nahan quelvaana’a camovaan acpayvaam. Nooc mooc nengeltemeem camopvaana’ay’ lhoyquela camovaana’ay’. Vaana’ay’ eyla lhque’, ho’sa’ mehengelpayvesa.

vaateesa’   a’soc acvesey’ (quel.). Vaateesa’ actomha lhama naata aleeyva acyetnamaclha yengmen. Sejjj antooc aapetec as vaateesa’, sas nahan alpa’ayvoom nahan aava’. Angna’aymacoc eeca metecteng, pelvaapa’, venac, tempela’ nahan lha’mooc mokham a taap.

va’atsam’   a’soc acvesey’ (quel.). 1 • río. Va’atsam’ actomha acyetnamaclha yengmen acyevey’ nahan ayenyemaclha’. Yetneec va’atsam’ ma’a nepeyaam’ nahan nengyaava nengnaycamca’aclha’. Apya’pasquec nec naat yengmen Jesus payhooc ma’a va’atsam’ Jordan. Apnam’ sevhen neyaava va’atsam’ nahan yamtoova.

2 •  Yetneec va’atsam’ actong ma’a Cayetnamaa-Yengmen. As va’atsam’ actong acya’ascama acvaeclhoo va’atsam’ angco’.

vaavo   a’soc acvesey’ (quel.). Vaavo actomha lhama a’soc-navhac acmoo semheng, aleeyvomaclha eeca nalhma’ nahan yengmen ava’lhoc. Aclom angcooc as vaavo, moocteemaclha eeque cpa’ayvoom. Paej catoommalhcac as vaavo. Angna’aymacoc eeca maaleng nahan meyva.

vaavo-naata   a’soc acvesey’ (quel.). Vaavo-naata actomha yengmen-ascoc maalh metecteng. Sej nahan antooc aapetec as anaata nac hay’. Angna’aymacoc angcoo eeca’ metecteng, pelvaapa’, vaateesa’ nahan mooc anaata.

vaavo’oy’   a’soc acvesey’ (quen.). Vaavo’oy’ aptomha lhama a’soc-navhac maalha pooma. Paej eeque payca’aoc as vaavo’oy’, melnehec nengeyveseeycam’. Paej nec nahan enghayca’aoc antooc as vaavo’oy’. ¡Saaass apangcoo eeca’ angelaanoho’! Apna’aymacoc eeca pooma, peehe, poohohoy, setaaha’ nahan peyem.

vaaya   a’soc acvesey’ (quel.). Vaaya actomha lhama yaamet ayenyem’a mooc nekha’. Acyevey’ eeca vhac nahan alvena’teem actengaoc, ayempehec eeca’ acyaatectama.

vaaya’ac   a’soc acvesey’ (quel.). Lhama naata acvesey’ vaaya’ac aleeyva nalhma’ nahan amyep. Avanquec maata’a ngca’hec nemesma nahan seenhec. Cayeeyhoho’ ’se ngcalhec neeten as vaaya’ac, nataamen catyamo’ ’sa cooneng acvet’a nlho nemesma nahan seenhec. Yaam acpelhpopoy’ aava’ as vaaya’ac.

vac   a’soc acvesey’ (quel.). Vac actomha acvesey’ lhama anaata maalha caasamco, yaam acpelhpopoy’ eeca’ aava’, nataamen acyaatectama am’aoc. Alya’vateem eeca’ aava yettec, maalha apvaala’. Calpa’ayvohoc maata’a ngcaleeyoc alhta’a as vac. „Vac, vac, vac“, maata’a ngcaltemhec calpa’yo’.

vaetca’hac   a’soc acvesey’ (quel.). 1 • papel, escrito, libro. Vaetca’hac actomha lhama acvesey’ acpasmaeclha’ acnoo nac vaetca’hac moya’ansaeclha’ aava’ nahan vaetca’hac actomha lhama aava’ yo’yaam’ antalhocsec. Yetneec nahan maata’a vaetca’hac nengmaycam’ ya’a-lhangcoc, eeca’ actomha mocyangcaansaeclha’ ayelhyavay’. ¿Paej lho vaetca’hac? taalha pa’ alvetec. ¿Paej lheep vaetca’hac apac? Aclhaanma engva’lhoc pa’ atalhocsec, lhaa ptomhac seta’. Yetneec nahan molaaney’ a’soc alhanaoc acvesey’ vaetca’ha cyemtalhnama acnoo nac raatyo lhangcoc. Aclhoc’aac alhta lhama vaetca’hac maseyaneem ay’acsec Menlhanmaclha’. Namquec nengco’o aclha’maclha vaetca’hac alyevey’ nahan atqueetsec, eeca’ alenyem’a escuela. Aclhoc’aac alhta lhama vaetca’hac aclha’macma aava’ acteemaclha nengmenaecmascama. Mee, helaaneesques vaetca’hac alhangcoc, calyeesehec saat naalhet aamay.

2 •  ¿Lha’a lhque’ ecvaam’ alhanaoc apquelma ca’a? – A’net vaetca’hac lhaac que.

3 •  Pa’ atengyac vaetca’hac alhanaoc alvaanyam’ almaasen yo’yaam’ angva’lhengsec ta’va pquetcoc ahac.

vaetca’hac-paasyam’   a’soc acvesey’ (quel.). Vaetca’hac-paasyam’ eeca’ yo’yaam’ ampaclhenec. Angvahalhtamoc saat nengnamca’aclha’ secmaycam’ vaetca’hac-paasyam’ yo’yaam’ mehengvatnaapehec peyaam’.

vaetca’ha-yelhyavay’   a’soc acvesey’ (quel.). hule. Vaetca’ha-yelhyavay’ nengeltemeem acnoo nac seppoyoompac moclha’taam nahan ca’a. Acsoom’ooc lhaac vaetca’ha-yelhyavay’ yo’yaam’ alhatmoc nemta. Queltelhneeycaoc apnec co’ actengya’ac. – ¿Saacmoo nlho lhangcoc vaetca’ha-yelhyavay’?

vaetque   a’soc acvesey’ (quel.). vaca. Vaetque actomha lhama a’soc-navhac moctooscama. Sej antooc aapetec as vaetque, sej nahan angyenec nema ac. Vaetque actomha sempasmoom, caymaalhqueec angelmoc maata’a. Paej calhnooc mooc vaetque. Yetneec vaetque lyelhvaseem, almoopeeycam’ nahan vaetque lmopoy’. Yetneec nahan vaetque ngquelvaan, quennaavo’ nahan yaamquelvaan. Yetneec naat alyenyavascamoo caalo as vaetque nahan alcakhaam, quelhvoo eeca vaamlha nengmaycam’ noolheng. Cayenyavacsohoc naat nahan vaetque alhpehec as vaetque naysecsa nengelcakhaam.

vaetque-alhpehec   a’soc acvesey’ (quel.). arado. Vaetque-alhpehec acvesey’ angcooc yo’yaam’ angelcaoc amamye nenganma amyep, acyenyavascama eeca vaetque lhoyquela nhan noolheng.

vaetque-ctom   a’soc acvesey’ (quel.). 1 •  Vaetque-ctom acvesey’ lhama manten yaam acvaanaamoo nengengcahay’o ca’a.

2 •  Vaetque-ctom nahan nengeltemeem pa’at moyanma yo’yaam’ catavamcoc vaetque.

vaetque-ngquepeetec   a’soc acvesey’ (quel.). peine. Vaetque-ngquepeetec acvesey’ yo’yaam’ angela’alhnacsec engva’. Mooc nengeltemeem la’alhnascama engva’ nahan peetec. Eeca’ as nempayvaam nac hay’ „peetec“ ayenyem’a mocya’vaatsaeclha nempayvaam vaetque-ngquepeetec. Yetneec a’net acteemaclha vaetque-ngquepeetec. Lhama vaetque-ngquepeete khalheem, mooc eeca’ acpeyvomoo. Yetneec alpalhquemmalhca’ altaalhamaavo vaetque-ngquepeetec al-halheem acnoo nac acyelhvaseem, acyaatectama, akhaana’teem nahan acpaasyam’ yo’yaam’ calatsec aava’ quelvaana’a. Nanooc vaetque-ngquepeetec eeca naayem’-aava’. Acmeec alhta vaetque-ngquepeetec acnaycaoc almaasen.

vaetque-pcaatec   a’soc acvesey’ (quel.). Vaetque-pcaatec actomha lhama manten acma am’aoc. Neescamoo eeca vaetque ngquepet’aoc acyelhna. Cas angcooc calyepetcac teyaypehec engac. Pelhcaec engya’hec peyaam’ as manten nac hay’. Nenghanmeec ne’ elhta aava’ nahan acyelhna, nataamen angyenec senga’ha nac naapnaclhama a. Mooc angcoo eeca melevque.

vaej   adjectivo-ngyaalheng’. Pa’ ’yenhec lheep, ¡vaej saat etne! Mooc nengeltemeem ¡engyelhyavam’oho! nahan ¡vesec etne! Vaej lhaa ctamhac paa hetaclhec semheng. Vaej actomha nhan alvaanyam’ nempayvaam, acnoo nac vesec, alhnangcoc eeca vesec.

vah   adjectivo-ngyaalheng’. grande, mucho. Vah lhaa vocmo vaetque, lavsoo ya lhmoc. Mooc nengeltemeem acyevey’. Vaaah ava’lhoc nempayvaam-lhangcoc nac hay’, nooya’ac nengco’o, tes angco’. ¿Vah lhoo kham ayengmenec mooto pac? Paa nyekhe’ angvenamtec.

vahanay’aclha’   a’soc acvesey’ (quel.). tobillo. Vahanay’aclha’ engac acyetnamaclha nekha’ engmenec ayenmelhma yetsene engac. Cas catecpaalhcac vahanay’aclha’ engac, caymaalhqueec maata’ angmeyvoc.

va’he   a’soc acvesey’ (quel.). Va’he actomha lhama ascoc sengmoctay’o yaam alyaatectama. Va’he actomha ayaoclha nalhma’, paej eeque yengmenec. Angna’aymacoc angcooc maha’, quenaavet, tohom nahan popom.

valay   a’soc acvesey’ (quel./quen.). 1 • paraguayo. aclha’maclha’: valay’aoc Valay actomha pcaoclha nepeyaam’. Valay eeca’ actomha nhan apangcoc Chaco. Valay aptomha payvaam pangcooc valay apayvaam nahan guaraní, taap eeque maata’ apmaycam’ guaraní. Escuela, yetneec maata’a nengya’sengveyaam’ valay apayvaam, mooc nengeltemeem castelyaano.

2 • boliviano. Apnam’ nahan yaamvalay payhoo nelhqueyha. Apayvaam eeque nhan acnoo nac valay apayvaam. Quelnaapommacpec naat valay seclhooc yaamvalay, quelhvoo eeca’ aptamhaeclha’ aptemeem pooc.

valay-pcaatec   a’soc acvesey’ (quel.). radio. Valay-pcaatec actomha a’soc alaanammalhca’ acteengvay’ acpayvaam. Eeca’ ’so ctomha nempayvaam acvaanyam’ valay-pcaatec, alhnangcoc eeca’ araatyo.

Valay-Phaapac   apcaoclha’ acvesey’ (quel.). Valay-Phaapac actomha acvesey’ angcooc congne Ya’alve-Saanga ayenyem’a apvetammacpelha valay aphaapac neeten anaamoc apmakheeycam’ ayenyem’a apmoctay’ pooc. Nataamen acteema cvesey’ Valay-Phaapac.

Valay-Pvaanyam’   apcaoclha’ acvesey’ (quel.). Valay-Pvaanyam’ actomha apvesey’ valay. Apneec nec naat lhama valay apvaanyam’ as amyep nekha nalhma’, nataamen acteemoo cvesey’ apcaoclha Valay-Pvaanyam’. Acyetnamaclha eeca taap aamay-neeten nekha Ya’alve-Saanga. Quelhvoo eeca’ apcaoclha sevhen.

valay-yavhan   a’soc acvesey’ (quel.). dulce de cañadulce. Valay-yavhan ayenyem’a yaampa’at acmaases alyevey’ ayengmenec. Yetneec mokhanmaclha valay-yavhan ma’a nepeyaam’. ¡Sej ayengmenec as valay-yavhan!

valhpe’oc   a’soc acvesey’ (quel.). Valhpe’oc apqueltemeem enlhet nanoo’ acnoo nac nemesma alpelhyavaam.

valte   a’soc acvesey’ (quel.). balde. Valte actomha apmaycam’ enlhet yo’yaam’ eyaavoc yengmen. Valte nanoo eeca naamoc apquelaaney’ enlhet apmetaam apva’lhoc ayetco pvahac. Valta ’pac actomha apmaycam’ enlhet yo’yaam’ ethaanec. Nempayvaam „valte“ nac hay’ ayenyem’a valay apayvaam.

vanteeta   a’soc acvesey’ (quel.). 1 • goma. Vanteeta acvesey’ a’soc aleeyveeycaoc acnamco almaasen yo’yaam’ angelaanac yaamet ac nahan payheeycaoc ac. ¿Paej lho vanteeta? Pa’ atheetec yaamelquet alhcapoc, masque’ elaamcoo csepcanma. Secleeta ysecsec nahan actomha acvesey’ vanteeta. Eeca’ as nempayvaam „vanteeta“ ayenyem’a nengelya’anmongaam valay apayvaam.

2 • hondita. Elaaneescasquec lhaac taata vanteeta hac yo’yaam’ amoctac sapop. Nec, pa’ayveec savaaya, tata’a kham paa ngya’aynec. ¿Lha’ acyetna vanteeta hac? paac co’ ’mocta’.

vangcayespoc   a’soc acvesey’ (quel.). 1 • camello. Vangcayespoc actomha a’soc-navhac moctooscama aleeyva moo pcaoclha’. Mooc nengeltemeem yaatnoolheng. Vangcayespoc actomha coo acteyapmaclha-cnem’ apquelquenamteem nahan apna’tooscama.

2 • niveladora. Vangcayespoc acvesey’ apqueltemeem enlhet a’soc alaaney’o aamay acma paala ac acyevey’. Actomha nhan alnaatapaeclhoo malhca’a aamay.

vangco   a’soc acvesey’ (quel.). banco. Vangco ctomha cvesey’ angco’ a’soc alaanammalhca yaamet-nekha’a yo’yaam’ antahanec. Yetneec alteemaclha vangco, alya’vateem nahan alvena’teem. Eeca’ as nempayvaam „vangco“ ayenyem’a valay apayvaam. ¡Sepee’, evaclha vangco! seta saat ethaanec. Laalha’ alya’ascama nempayvaam-lhangcoc alhta vangco ac. Acmaasquec lhaac mayca’a vangco otcoc yo’yaam’ ethaanec.

vangqueyaam’   a’soc acvesey’ (quel.). Yetneec vangqueyaam’ ac a’soc aanec. Ca’a vangqueyaam’ ac angnac moopelyo va’lhoc. Caytohoc ne’ elh nahan vangqueyaam’ ac heena’ cohoj engac nahan engyespoc, taan capa’alyohoc maata’a nengelyaataycam’.

vas   adjectivo-ngyaalheng’. 1 • filoso. Yaavoho eeven, vas ahamtec sovov nac lha, capelhyekhec. Paej eyla vas ahamtec taava nac hay’, amalhneeclhac saat. Nengay’aclha’ anteengvomoc chaapa nav’aec, hempelhyekhec, vas cvesey’. ¡Vasss apheoc cames! Paej nengay’o ngcanayvecsec eeven.

2 •  Vas lhaa pyespoc enlhet apmenaecmasa. Vas apyespoc epa’yoc yaptec, camayvomhoc makhay’. Acmeec alhta raatyo, vasss alhta acpa’ayvoom.

vasapcatcoc   a’soc acvesey’ (quel.). Vasapcatcoc acvesey’ lhama naata actomha cyelhvaseem apcaatec, acmopoy’ eeca’ angquenyec nahan alpelhpopoy’ aava’ acpoc. ¡Saaas as anaata nac hay’! Caymaalhqueec antemhec nentooscama. Angna’aymacoc acnoo nac sa’apyeyec, yettavha’, metaasec nahan mooc anaata.

Vaspo’   apcaoclha’ acvesey’ (quel.). Vaspo’ actomha acvesey’ lhama pcaoclha’ enlhet nanoo’ payhoo Teyaycamlha-Pyepacyec. Lha’mooc nec naat a’soc-navhac as nalhma nac hay’ Vaspo’, taan apnaycamca’a enlhet’aoc.

vayca   a’soc acvesey’ (quen.). olla, bombo, tambor. Yetneec a’net acteemaclha’ apvesey’ vayca acnoo nac vayca nenghanma nentom nahan vayca moctecpaycaoc nanooc naysecsa apqueleltaycam’ caaya pangca’aoc. Eeca’ ’so apqueltemeem enlhet nanooc vayca. Enlhet nanoo eeca’ apmaycam’ vayca yelpa molaaney’ yo’yaam’ engyahanec aptom, maalha yaatengva’alhva. Cahaney’ naat emakhetsohoc aapetec. Quelhvoo eeca’ nengmom’ vayca ayenyem’a taava’pac molaaney’ acma na’atque pyaaya’aoc, haave quelhvooc molaaney’ yelpa’. Enlhet quelvayvomoo eeca’ apquelteem yaatengvayca hay’ ayenyem’a taava’pac molaaney’. ¡Ema vayca! pa’ angvahaneclha’.

vayca-neeten   a’soc acvesey’ (quel.). Vayca-neeten acvesey’ lhama caaya aptecpaycaoc vayca naysecsa apqueleltaycam’ acnoo nac maaneng. Vayca-neeten eeca’ ayenyem’a apquelhanma neeten vayca pac aptecpaycaoc lhama yaamet allayheem. Nataamen eleltaam’ enlhet neyaava’.

Vayna’   apcaoclha’ acvesey’ (quel.). Vayna’ actomha pcaoclha’ enlhet nanooc nekha Lhaapangcalvoc. Vayna’ ayenyem’a seclhooc naat acvetammalhco lhama nempacanma acya’yeem acvesey’ naat vayna, nataamen acteema acvesey’ Vayna’. Apnam’ quelhvooc lengco as Vayna’ nahan actomha lhama amyep acyevey’.

vayqueem   a’soc acvesey’ (quel.). Vayqueem actomha lhama nengmasqueem acmavsay’, eeca calmoopamcohoc engyempehec as vayqueem. Yetneec vayqueem paana’teem ac actomha napoolheng-yaamet aava’.

vayque-pyaap   a’soc acvesey’ (quen.). 1 • tambor. Vayque-pyaap naat apnac enlhet nanoo’ aptomha aptecpongaam vayca pac naysecsa caaya. Apna’atque lhnec naat enlhet’aoc apqueltomha vayque-pyaap naysecsa caaya pangca’aoc enlhet nanoo’. Vayque-pyaap nec naat apquelemha-pmamye’ nahan ayemha-mamye caaya yo’yaam’ elhalhnamcoc enlhet’aoc.

2 •  Nooc mooc nenlhaanma apquelteemaclha’ apyav’a apnamca’a neeten. Mongenatsehec elhnam’ apna’atque’ as apyav’a nac hay’, eeca’ ’so pqueltomha apquelvesey’ vayque-pyaap. Enlhet nanooc apquelteem quelyamhaapen’.

3 •  Vayque-pyaap nahan apvesey’ yengmen-ascoc apvesey’ vohong. Mengyacsehec vayque-pyaap epa’yoc nataan acmaamay’. Engyaecmacsohoc acteemaclha’ apa’ayvoom vayca. Eeca’ ’so yenyem’a ctomha pvesey’ vayque-pyaap. Apna’aymacoc eeca pooyet, napnecteng, penec, semye’ nahan mooc.

vaj   a’soc acvesey’ (quen.). Vaj actomha lhama anaata acsoycam’o nengya’anma. Paej nengay’o pa’yoc tekhenlhet nentenaclha’. Anglengohoc maata’ epa’yoc alhta’a, lhapcoo eeca’ apteyaascam’.

veelas   a’soc acvesey’ (quel.). vela. Veelas actomha nengelya’mongaam nempayvaam ayenyem’a valay apayvaam, enlhet apayvaam eeca taalhe-cpelhmoc. Almeec lhaac veelas almaasen yo’yaam’ catsaacse lhma congne’. Evet lhama veelas, lhaa ntamhac meeme seyanya.

veeneng   a’soc acvesey’ (quel.). Veeneng actomha lhama ascoc atqueetsec. Catavhoc vaetca’hac as veeneng nahan pa’at nenghalhtaam nepyaava tengma engac, avanquec nahan catlhec congne tengma. Sej nahan catooc tata’a. Yetneec alhangcoc acyephescama lhoop’actec. Angvetohoc nahan veeneng popom aplhangcoc. ¡Sej eeca’ antooc as veeneng! Angna’aymacoc altomha vaana nahan paasec.

Veejay   apcaoclha’ acvesey’ (quel.). Veejay actomha lhama pcaoclha helep aamay-neeten taap Poy’sesqueya. Yaamvalay naat seclhooc tengma pac hay’, quelhvoo eeca lengco amyep apac.

Vehensen   apcaoclha’ acvesey’ (quel.). Vehensen actomha lhama acvesey’ apcaoclha lengco taap Soomcom’-Yelpa’. Enlhet naate eeque seclhooc apcaoclha’ as Vehensen.

Vellejey   apcaoclha’ acvesey’ (quel.). Vellejey actomha lhama pcaoclha helep Lhaapangcalvoc, eeca’ actomha lengco pcaoclha’. Lha’mooc naat seclhooc enlhet apnaycam’ neyaava’ amyep as Vellejey. Yetneec naat aamay acvaanyam’ acyephongvay’aclha Vellejey nepva’a tengma ayenyem’a Ya’alve-Saanga.

venac   a’soc acvesey’ (quen.). Venac actomha lhama naata acteyaascam’ yengmen ’va’lhoc. Eeca’ as anaata nac hay’ actomha apyevey’, maalha lhaapen, acvena’teem nahan apyespoc. Acpaasyam’ eeque pcaatec, acmopoy’ apyespoc nahan acyelhvaseem apneenyec, tan alpaasyam’ aplhempancoc. ¡Saaass as anaata nac hay’ apvesey’ venac! Etavhoc quelasma as venac nahan mooc a’soc. Apna’aymacoc eeca’ altomha yaaho, haapo’ nahan tempela’.

vennec   yaam’atverbio. 1 •  Venne tyamoc peyaam’, taan molhnehec sec’aaseclha’. Venne ngcamamaa’, taan catsepehec seyanma. Venne ngcaytec aapetec, ayepcanmohoc co’o. Venne vatac taata, paej cvesey’ soolya’yema hac, taan angvahapvomho vata’. Eeca’ as nempayvaam nac hay’ „vennec“ actomha angcoc nentaamseeycam’o.

2 •  Vennec lhaa ngcamamaa’, taan mevataec taata. Eeca’ as nempayvaam actamha angcoc nentacnaycamcoo. Venne’ elhta ngcalmeytec peheya pac, alhte ptomhac enlhet heyaasepsa peheya hac.

venneessec   yaam’atverbio. aunque. Venneesse eyla vayca apquetquetsec, monsavhehec nentom. Venneessec co’ atooc apcaanet calyeeta, cahaney’ ayepcanmoho’. Venneesse eyla taava pac ta’heem alhangcoc, cahaney’ caya’yensec nempeena apquengqueem.

vesec   adjectivo-ngyaalheng’. Vesec, mooc nengeltemeem nengelhyavay’. Vesec eeca’ actomha acvaanyam’ nempayvaam. Vesec actamha quelvayvomoo apquelpayvaam. Pooc enlhet eeca payvaam quesac. Caasooc lhaac ayenhalhca’, vesec lhaa eeque ctamhac. Vesec apangcooc angyenhec yaptec, mongyootoe’.

vesetse   a’soc acvesey’ (quel.). Vesetse actomha a’soc-navhac atquetsec, maalh tooma’alhta, amyep eeca’ aleeyvomaclha’. Angna’aymacoc eeca pomo’o, tooma’alhta nahan yecpa.

vocmo’aoc   a’soc acvesey’ (quen.). niños, chicos. Vocmo’aoc nahan nengeltemeem apquetcooc seclha pquectengaycaoc. Mooc nengeltemeem vaapa’ta’aoc. As vocmo’aoc actomha amya’ alvaanyam’. Quelhvoo eeca moltamhaycaoc quetqueetsec.

vohong   a’soc acvesey’ (quen.). Vohong acvesey’ lhama yengmen-ascoc alyangca acyetnamaclha yengmen. Anglenghoc epa’yoc vohong acmaamec’a nac acyav’aclha’ a. Mooc apvesey’ vayque-pyaap. Mongenatsehec angvetac as vohong actomha almoopeeycam’ apyempehec, sas eeca’ angelaanoho’. Mooseec nec naat antavacsec vohong, quelhvooc hengyeptekhaanec. Apna’aymacoc eeca peetempoc, maaleng-aasa-pcapoc, pooyet nahan mooc yengmen-ascoc.

vomtep   a’soc acvesey’ (quen.). Vomtep aptomha lhama yaamet acma apma’aoc apquenma nalhma’. Apma’aoc eeca’ actomha al-haalhengvaecmoo. Mehempa’nemeclhehec emamcoc nentalhnama as vomtep. ¡Sejjj eeca’ antekhaanec acpa’neyaam’ apelhnamoc! Apna’aymacoc eeca’ altomha yensepma-nseca’a nahan mooc yaamet.