Monthly Archives: August 2024

Karai Ernesto Unruh, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhára, karai Javier Viveros ndive, avei kuñakarai Rossana Bogado de Orué, Ypykuéra Ñe’ẽ Ñeñongatu ha Ñemyasãi Moakãharapavẽ ha Matias Medina Ypykuéra Ñe’ẽ Ñemyasãi ha Jekuaauka Mbohapehára ñemoirũme oñombyatýkuri oikuaauka hag̃ua oñemboajeha oñemyasãi hag̃ua ñe’ẽryru Enlhet ñe’ẽ hecharamomby rehegua tembiporupyahu rupive.

Ko ñe’ẽryru ojehupi hag̃ua ñandutiroguépe heta oñemba’apo jokupytýpe oñeñongatu hag̃ua hekopete Enlhet ñe’ẽ, oĩva umi ñe’ẽ Chaco paraguaiguapegua apytépe. Ko tembiapoguatápe, PÑS-pe oykeko mbarete Gundolf Niebuhr ñe’ẽryru ñeñongaturã.

Ko apopyrã ndaha’éi ojeiporútava tembiporu tekombo’erã añónte, katu ojeguerekóta ichupe Enlhet ñe’ẽ rekove mbarete jey ha imbarete katuítavaramo, oykeko mbaretévo avei tetã rekuái  ha ambue aty hesegua rembiapotee, omba’apo kyre’ỹva Paraguái Ypykuéra ñe’ẽ ñeñangareko ha ñemyasãirã rehehápe,

Ñe’ẽnguéra Ñembohape Renda ñemopyendarã rekávo, taha’e tavao térã tavusuo ryepýpe, Tembiapoukapy Ppy 6797/17 ojerureháicha, oñeg̃uahẽkuri Filadelfia tavaópe oñembohape ha oñemoirũ hag̃ua ichupekuéra ñe’ẽ jeporu ha rekoguatarãme.

Karai Claudelino Rodas, tavao mburuvicha ha Yeni Franco, Tembiapotee Rape’apo ha RRHH moakãhára omog̃uahẽ hembiaporendápe PÑS mba’apoharakuérape, ko’ãva apytépe oĩkuri Walter Gómez ha Karin Mendoza, Ñe’ẽnguéra Rape’apo Moakãhapavẽmegua ha Esmilse Ramírez, Lengua de Señas Moakãhapavẽmegua.

Ko ñembyatypy aja oñeñe’ẽkuri Léi Ñe’ẽnguéra Rehegua ha Léi Lengua de Señas rehe, mba’e mba’épa ojerure ha mba’épa ojehupytyse ko’ãva rupive ñe’ẽnguéra ñepytyvõrã ha mba’e tembiapópa ikatukuaa oñemboguata oñondive tavao ñemombareteverã ñe’ẽ ryepýpe. Upéichante avei, oñemomba’eguasu oñeg̃uahẽhaguére ko’ág̃a oñemba’apohápe avei Plan de Desarrollo Distrital rehe ha he’i hikuái omba’aposeha avei ñe’ẽ jehaperekápe oñehesa’ỹijo ha oñeñongatu hag̃ua ñe’ẽita ojejuhúva ko tetã vorépe.

Ipahápe oñemombe’u avei ko tavaópe ojeguerekoha peteĩ Consejo Pueblos Indígenas rehegua, ombyatýva 7 arandupýpe ha upe ñe’ẽ ojeiporuvéva ojoapytépe oñomongeta hag̃ua  ha’eha español ñe’ẽ.

Ñe’ẽnguéra Ñembohape Renda ñemopyendarã opaite tavao ha tavusuo ryepýpe, Tembiapoukapy 6797/17 ojerureháicha oñemoañete hag̃ua oñeg̃uahẽkuri Boquerón tavusuópe ojehekombo’e ha oñeipytyvõ hag̃ua ñe’ẽ jeporúpe.

Tekombo’e Sãmbyhyha moakãhára, karai Miguel del Puerto omog̃uahẽ tavusuópe PÑS mba’apohára Walter Gómez ha Karin Mendoza Ñe’ẽnguéra Rape’apo Moakãhapavẽmegua ha Esmilse Ramírez Lengua de Señas Moakãhapavẽmegua.

Ko ñembyatypy aja oñeñe’ẽ Léi Ñe’ẽnguéra rehegua ha Léi Lengua de Señas rehegua, avei Decreto Reglamentario 9274/23 rehe, mba’épa ojehupytyse ko’ãva rupive ha mba’éichapa oñoipytyvõkuaa mokõive temimoĩmby oñemombarete hag̃ua ñe’ẽnguéra rekoguata irundy táva oĩva ko tavusuo ryepýpe.

Ipahaitépe, ojeikuaauka avei oñemba’apoha ojejúvo Asociación de Servicios de Cooperación Indígena-Menonita (ASCIM) ndive ojejapo hag̃ua tembiporu jehekombo’erã oñembo’e hag̃ua umi ypykuéra ñe’ẽ ypy, upéichante avei oje’e tekotevẽha hetave tembiporu jehekombo’erã umi ambue ypykuéra ñe’ẽ rehegua.

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhára, karai Javier Viveros oĩkuri atyguasu Ateneo de Lengua y Cultura Guaraní ombosako’ívape ojegueromandu’a hag̃ua Guarani Ñe’ẽ Jasy ha ojehechakuaa hag̃ua Maestro Félix de Guarania rekove ha rembiasakue.

Ko atyguasúpe oĩkuri, Lic. Aníbal Saucedo Rodas, Centro Cultural de la República El Cabildo moakãhára, ha heta mburuvicha ha moakãhára Ateneo de Lengua y Cultura Guaraní-megua.

PÑS sãmbyhyhára, Javier Viveros oĩkuri ñe’ẽmyasãiháramo ha upépe oñe’ẽ “Haiku guaranimegua” rehe.

Ko atýpe oúkuri heta tapicha katupyry arandupy ha tekombo’épe, oipytyvõva ko’ã tembiapo osẽ porãve hag̃ua ikuaapy ha hemiandu rupive. Ko’ã tapicha hecharamomby ouva’ekue ohechauka ko’ã ñemomorã tuichamba’eha oñeñangareko ha oñemyasãi hag̃ua ñande mba’erekopy arandupy reheguáva, ATENEO rembiapo rupive.

Aranduka Jehechauka 2-ha oñemboguatáva Concepción-pe ojejapókuri ñemongetajere «Construyendo puentes hacia nuevas políticas del libro y la lectura» rehegua. Ko tembiapo ombosako’íkuri Tetã Arandupy Sãmbyhyha, Tekombo’e ha Tembikuaa Motenondeha ha Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha, Concepción tavusuo ñepytyvõme. PÑS rérape oĩkuri karai Arnaldo Casco Villalba, Ñe’ẽnguéra Rapereka Moakãharapavẽ, oñe’ẽva Léi  7041/23 rehe, Aranduka ha Ñemoñe’ẽ reheguáva.

Ko ñemongetajere ombyatypaite umi tapicha ikatupyry ha omba’apóva guive arandupýpe oñeñe’ẽ hag̃ua tembiapoita oñemboguatakuaávare ko Léi iñasãi ha oñemoañete hag̃ua, aranduka rayhuka ha ñemoñe’ẽ rupive ko táva ryepýpe.

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhára, karai Javier Viveros, oñembyatýkuri ñe’ẽrechaukahára Litín Chú China-ygua ndive  oñeñe’ẽ hag̃ua ikatúpa oñemoheñoi peteĩ temimoĩmby ombyatýva ñe’ẽrechaukahára tetãmeguápe.

Ko aty oñemoheñoiséva oipytyvõta oñemopyenda ha oemoañete hag̃ua ñe’ẽnguéra rembiapo tetãpýre, upéichante avei oñeñangareko hag̃ua umi mba’apohára ikatupyrýva ko’ã mba’épe derécho rehe.

Ko ñembyaty aja, mokõivéva oñemongeta tekotevẽva ojehechakuaa temimoĩmby guive ko’ã ñe’ẽrechaukahárape ha upekuévo tojeykeko ichupekuéra mba’apohára katupyryháicha.

Ypykuéra Ñe’ẽ Ñeñongatu ha Ñemyasãi Moakãhapavẽ, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhápegua ojapókuri peteĩ  mba’eporandu tuichamba’éva umi ypykuéra aty Tatukue ha Arroyo Mokõime, Puebo Ava Guaranimegua, kóva oĩhína umi poteĩ (6) ñe’ẽ oguepotámava ryepýpe, Ybyrarobana tavaygua, Canindeyú tavusúpe opytáva.

Ko tembiporu tembikuaareka rehegua,  ojeiporúmava ojejúvo oñehesa’ỹijo hag̃ua ñe’ẽ  rekopy ko távape, oheka oñembyatypaite hag̃ua opaite mba’e ojeikuaa hag̃ua ko ñe’ẽ ayvutee rekove. Mba’apoharakuéra omba’apo mbarete ombyatypaite hag̃ua marandu oipytyvõtava oñembohape hag̃ua tembiapoita ojeiporu katui ha oñemombarete hag̃ua ko ñe’ẽ ypy.

Ko tembikuaareka tuichamba’e oñeñangareko hag̃ua Ava guarani aty arandupy ha ñe’ẽ rehe, iñe’ẽ ha’e rupi upe omopeteĩ ha oikuaaukáva ichupekuéra atyháicha. Oñopytyvõmbávo umi tendagua ha mburuvichakuéra ikatu oñemboguata tembiaporape ñe’ẽ rekoguata rehegua, ikatu hag̃uáicha ñe’ẽ ayvutee oñakãrapu’ã jey ha tojeiporumemejey.

Ñe’ẽnguéra Ñembohape Renda oñemopyenda hag̃ua tetã remimoĩmbyháre, PÑS mba’apoharakuéra og̃uahẽkuri Encarnación tavaópe.

PÑS mba’apoharakuérape omog̃uahẽ karai Federico Marcel Ubeda Cortti, pytyvõharapavẽ, ha Fernando Scholz, tekombo’e sãmbyhyhára ko tavaópegua. PÑS rérape oĩkuri Esmilse Ramírez, Walter Gómez ha Karin Mendoza.

Ko ñembyatýpe oñeñemongeta mba’eichapa ojeguerekóma heta ha opáichagua léi oykekóva ñe’ẽnguérape. Upéichante avei, oñeñe’ẽ mba’e mba’épa peteĩteĩ temimoĩmby ikatu oikuave’ẽ ñe’ẽnguéra jeporuverã tavao ryepýpe ha mba’eichapa PÑS omoirũta chupekuéra.

Tavao mburuvichakuéra ikyre’ỹ oñemboguata hag̃ua tembiaporape ñe’ẽnguera rekoguata porãverã ko távape, Encarnación+ 2030 ryepýpe oñemba’apo kyre’ỹta mokõive ñe’ẽ tee ojeiporu hag̃ua ojoykére, kóva oipytyvõta rupi avei táva herakuã porãve hag̃ua ojeju hag̃ua opa hendágui.

Ko’ã tembiapo oñemboguatáva ojejúvo ojejapo oñemombarete hag̃ua tetã ñe’ẽkõi ha oñemyasãi hag̃ua opárupi Léi 6530, lengua de señas rehegua.

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) mba’apoharakuéra oñembyatýkuri Asociación de Personas Sordas myakãhára ndive, oĩva Misiones távape. Upépe oñemongeta hikuái signario lengua de señas reheguáre, ha avei tekotevẽha ko’ã tapicha ohendu’ỹva tomoirũ ha tomyasãi ko tembiapo. Myakãhára Víctor Enrique Espínola Arrieta he’i mayma tapicha atýpegua ohecharamo ha omomba’eguasuha ko tembiporupyahu lengua de señas ñemyasãirã, ko mba’e oipytyvõta rupi  avei mayma tetãyguára oiporusévape.

Upéichante avei, oje’e upépe mba’eichaitépa oñemba’apóta ko signario ñemoneirã, ha tekotevẽha ko’ã tapicha ohendu’ỹva jeykeko ha ñemoirũ.

PÑS rérape og̃uahẽkuri Esmilse Ramírez, Walter Gómez ha Karin Mendoza.

Ko’ã tembiapo oñemboguatáva ojejúvo ojejapo oñemombarete hag̃ua tetã ñe’ẽkõi ha oñemyasãi hag̃ua opárupi Léi 6530, lengua de señas rehegua.