February 2024 – Paraguái Ñe'ẽnguéra Sãmbyhyha

Oñepyrũma 27-ha Libroferia CAPEL 2024

Posted on 29/02/2024

Ko 29 jasykõime, 19:00 aravo jave, Cámara Paraguaya del Libro omoñepyrũ 27-ha Libroferia 2024.

PÑS sãmbyhyhára, Javier Viveros, oĩkuri upépe, heta ambue mburuvicha, haihára ha maymáva oykéva tembiapo ndive.

Libroferia ojejapo Centro de Convenciones Mariscal-pe ha oñemboguatáta 10 jasyapy peve.

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha ohechauka hembiapotee ko aranduka jehechuaka guasúpe stand rupive ha avei publicaciones científica térã ñomongeta Paraguái ñe’ẽita rehegua rupive.

Sãmbyhyhára oñe’ẽ ñomongetajerépe

Posted on 23/02/2024

Karai Javier Viveros, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhára, oñe’ẽkuri ñomongetajerépe hérava «La importancia de la lengua materna y su rol socializador en la infancia indígena».

Ko tembiapo ombosako’i aty Paraguái rérape õiva UNESCO renondépe, Paris távape oikóva, ha ojejapo 22 jasykõi 2024-ramo.

Ko ñomongetajere virtual oñepyrũ 11 aravo jave Paraguáipe, ñepyrũrã kuñakarai Nancy Ovelar, tetãpareha UNESCO-pe, omomaitei ñepyrũ opavavévape. Uperire, sãmbyhyhára Viveros oñe’ẽ oñepyrũ ha omomba’eguasu ñe’ẽ ypy omombaretégui tekopy ha upéichante avei oipytyvõgui oñembohasa hag̃ua tekoha arandupy, avei ombojoaju ha ombojekupytýgui ogapy, mbo’ehao ha tekoha, ko’ýte omomba’eguasúvo ñe’ẽ ypy tuichamba’eha mitã ypykuérava ñemongakuaápe.

Delicia Villagra ha Celeste Escobar oñe’ẽ avei ñomongetajerépe.

Mbohapyvéva ombohovái porandukuéra ypykuéra ñe’ẽ rehegua.

Sãmbyhyhára Viveros, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhára, he’ijey Paraguáipe oñangareko ha omotenondéta avaitéva reko ha iñe’ẽnguéra.

Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ ko’ág̃a guive imoakãhára pyahu

Posted on 22/02/2024

Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ (GÑR) amandaje oikova’ekue 21 jasykõime, ojeiporavo imoakãharakuéra pyahurã, oisãmbyhýtava ko temimoĩmby 2024 guive 2027 peve. Lista hérava Jepytaso Oñondivepa 2024-2027, omoĩva yta pyahurãramo terekuára Mauro Lugo-pe, ha’e upe ojeporavova’ekue oisãmbyhy hag̃ua tembiapoita ojegueroguatátava ko temimoĩmby guive.

Ha péicha, Mauro Lugo oĩta GÑR yta pyahúramo, ha omoirũta ichupe Tadeo Zarratea ytamirĩ peteĩháramo ha Alcibiades González Delvalle ytamirĩ mokoĩháramo. Pytyvõhapavẽramo oĩta Cristina Invernizzi.

Ambue mbohapeharakuéra oĩtava hendive: Mario Rubén Álvarez, Ñe’ẽmbojegua ha Ñe’ẽmoasãi Mohapeha; María Georgina González Morán, Tekoatyñe’ẽ ha Ñe’ẽkõi Mohapeha. María Gloria Pereira omotenondéta Ñe’ẽndy ha Ñe’ẽ Pyahukuéra Mohapeha; Juan Félix González, Ñe’ẽtekuaa ha Jehaikatu Mohapeha ha David Galeano omotenondéta Avañe’ẽ Ñepysyrõ ha Ñemyasãiha Mohapeha. Upéichante avei, Perla Álvarez omotenondéta Ñe’ẽpykuaa Mohapeha.

Tribunal electoral-pe, oĩva jeporavo oñemboguata hag̃ua tesãkã ha hekopeporã, oĩkuri Miguel Verón, Alberto Luna ha Almidio Aquino, oykekóva oñemba’apo hag̃ua ko jeporavo aja tekopotĩ ha tekojojápe, upéichante avei opaite mba’e Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ omoneĩvape.

Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ sãmbyhyharakuéra pyahu omoneĩjey ojepytaso ha omyasãitaha opaite mba’eporã ñe’ẽnguéra ha guarani ñe’ẽ arandukuaa rehegua, oñembosako’íva péicha ombohovái hag̃ua opaite mba’e pyahu ojuhútava ko mbohapy ary pukukue aja.

Tuicha Paraguái rembiaporã iñe’ẽnguéra ypy rérape

Posted on 21/02/2024

Ko árape 21 jasykõi, ára UNESCO guive ojegueromandu’aha ñe’ẽnguéra ypy yvy ape ári, ojuhu Paraguái Pokatuendápe tembiapovusu renondépe oñangarekova’erãhápe ha oipurúva hína tapichakuéra iñe’ẽ ypýramo.

UNESCO he’iháicha oñeñangarekóvo arandupy ha ñe’ẽnguéra rehe, ava’atyete ryepýpe, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha guive romotenonde tembiapoita omombaretéva ñe’ẽnguéra tee, guarani ha castellano jepuru.

Upéicha avei tetã remimoĩmbyháicha poyhúpe roñangareko ñe’ẽnguéra rehe, romotenondévo derécho ñe’ẽnguéra rehegua oguerekóva opavave tapicha ñane retãme, ha romba’apo kane’õ’ỹre rombohapévo ñe’ẽnguéra ñeisãmbyhy omombaretéva tapichakuéra jeroike ha ñande ypykuéra ñe’ẽ jekuaauka, lengua de señas ha upéicha avei ambue tetãyguakuéra ñe’ẽ ojepurúva ñane retãme.

Hesakã porã oréve ore rembiapo: ñe’ẽnguéra ñane retãmegua rape’apo, rapereka ha ñeñangareko oñemboajévo upéicha oñeñangareko ha iñasãi opávave tendápe ñane retã tuichakue javeve, ha upeichakuévo akóinte Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha oñangareko ñe’ẽ ypykuéra rehe.

Ko árape ojegueromandu’ahápe ñe’ẽ ypykuéra yvy ape ári roñe’ẽme’ẽ jey roñangarekóvo ñe’ẽnguéra ha arandupy Paraguaigua, upéicha avei rojerure ava’atýpe ñamba’apo joaju hag̃ua ñañangareko ha ñamyasãivo ñane ñe’ẽ ypykuéra, jaikuaaukávo ha’eha itaju ku’i romomba’evéva ha roguerohorýva arandupy ryepýpe ñane retãme.

Poyhu ha ñemomba’e añete rupive añoite umi ñe’ẽnguéra oĩva ñane retãme rehe, ikatúta ñamoheñói ava’aty ijeroike ha hekojojáva, ñemoñare oúvape g̃uarã.

Jegueromandu’a Ñe’ẽ Ypy Ára Yvy Ape Ári heñói Bangladesh-pe ha oñemboaje Conferencia General Unesco-pegua 1999-pe ha iñasãi yvy ape ári, ary 2000 guive. Paraguáipe oñemomba’e oikuaaukágui ñeẽita jaguerekóva ha tekotevẽha ñañangareko.

Arete Guasu, Guarani retã ñe’ãme

Posted on 16/02/2024

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha guive ikatu kuri roñandu Arete Guasu guerovy’a, oikóva Guarani retãme, Paraguái, Bolivia ha Argentina ñe’ã mbytetépe.

Arete Guasu guerovy’a oĩva teko’ymáramo ñande ypykuéra apytépe ojekuaa pypukuvéva Bolivia, Argentina ha Paraguái ryepýpe.

Arete Guasu ningo guerovy’a ojekuaáva táva ypykuéra apytépe ha omoñepyrũva temitỹngue avati rehegua, ojekuaáva kaguy ñembosako’i oikóva umi árape ñemboy’u oñemohaguinopyréva ojapóva avatigui kuñanguéra távapegua ha oñemboy’úva vy’apópe vy’aguasu pukukue javeve.

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha, Ministerio de Tecnologías de la Información y la Comunicación (MITIC) ha Instituto Nacional del Audiovisual Paraguayo (INAP) oĩ kuri upe vy’aguasúpe. Upéicha avei Paraguái Ñe’ẽnguéra sãmbyhyhára, Javier Viveros, ha mba’apoharakuéra PÑSpegua, oĩ upe vy’aguasúpe oikova’ekue, irundy táva Guarani oĩva Chaco-pe: Santa Teresita, Macharety, San Agustín, Mariscal Estigarribia-pe, ha Yvopey Renda, Filadelfia vorépe.

Umi temimoĩmby ñane retãmegua oguereko kuri jehupytyvoirãramo ñe’ẽ ñeñongatu umi mba’e apopyre arandupy rehegua ohechaukávo ñe’ẽme’ẽ tetã rekuái guive oñemyasãi hag̃ua arandupy ha ñe’ẽngueraita ñane retãmegua.

Aratiku, ymaguare apopyre ojejapóva Arete mboyve, ha ombosako’íva tavayguakuérape Arete Guasúpe g̃uarã; tova’ra’anga’apo guive, kau’y ha angu’a ojoguáva mbotapu ñembosako’i, hyapúva arete jave, umi mba’e oregueroikéva arapy tekoyma guarépe ojehecharamo añete.

Avei kurusu ñembosako’i, jeroky ojapóva oñembohovara’angáva pe távape, omyenyhẽ ñembosa’y ha vy’apógui avakuéra ñe’ã, ha upekuévo oñemomba’eve ñe’ẽita, arandupy ha amyrỹi jehejapyre.

Ára mbohapyhápe rohechakuaa akã’ao puku ha apyte puku ñembosako’i ha vy’apópe roñongatu ore ñe’ãme sa’ykuéra oipurúva hikuái ohechaukáva tekove añete oguerekóva ñe’ẽnguéra mitarusukuéra apytépe.

Upekuévo roñomongeta avei kuri mbo’eharakuéra ypykuérava ndive, hikuái omombe’u oréve mba’eichaitépa oñemomba’eva’erã tembiapokuéra ñemoarandúpe g̃uarã oñemyasãi hag̃ua arandupy táva guaranipegua.

Orepy’arory ikatuhaguére roime tembiasa ijojaha’ỹvape ha rombopyahu oreñe’ẽme’ẽ romba’apóvo akóinte ñe’ẽnguéra ha arandupyeta ñane retãmegua ñemomba’e ha ñemyasãime.

!Toikove Arete Guasu, toikove ñe’ẽnguéra ha arandupyeta ñane retãme!

#TetãRekuái.

PÑS ha MEC omba’apojoajúta

Posted on 15/02/2024

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhára, Javier Viveros, oñombyaty ko arapópe, Tekombo’e ha Tembikuaa Sãmbyhyhára Luis Ramírez ndive, oñomongeta hag̃ua hikuái tembiapokueraita ikatúva omotenonde oñondive ko’ã tetã remimoĩmby.

Umi ñomongeta apytépe oĩ toñemombareteve Léi Ppy 6530 “Oikuaaukáva ñe’ẽteeramo avei Lengua de señas paraguaya (LSPy)” opavave mbo’ehaokuéra rupi Tekombo’e ha Tembikuaa Motenondeha rupive.

Upéicha avei toñemombarete jey Unidad de Asuntos Lingüísticos Tekombo’e ha Tembikuaa Motenondeha ryepýpe Tembiapoukapy Ppy 6797/2017 he’íva “ Temimoĩmbykuéra ñane retãmegua, tetã rekuái rehegua ñe’ẽ rendaite rehegua ha upe guive oñangareko aguĩ hag̃ua ñe’ẽnguératee jepuru hekopete,oñemboajévo Léi 4251/10 ñe’ẽnguéra rehegua ha ambue tekorã oĩva ñe’ẽnguéra jepuru porã gueroguatápe.

PÑS ha MEC omba’apojoajúta

Posted on 15/02/2024

El ministro de la Secretaría de Políticas Lingüísticas, Javier Viveros, se reunió con el ministro de Educación y Ciencias, Luis Ramírez, para conversar sobre posibles acciones entre ambas entidades del Estado.

Entre los puntos más resaltantes de la reunion se pueden mencionar los esfuerzos quer realizarán ambas instituciones para la implementación de la Ley 6530 / «Que otorga reconocimiento oficial a la lengua de señas paraguaya (LSPy)» en los niveles educativos, gracias al apoyo de esta cartera de Estado.

Asimismo, la reactivación de la Unidad de Asuntos Lingüísticos del MEC, conforme al Decreto n.° 6797/2017 que dispone «que los Organismo y Entidades del Estado (OEE), dependientes del Poder Ejecutivo, cuenten con unidades lingüísticas especializadas, encargadas de la utilización adecuada y equitativa de las dos lenguas oficiales, para el cumplimiento de las disposiciones de la Ley n.°4251/2010 De Lenguas y de las demás normativas que conforman parte del ordenamiento jurídico nacional, referentes a las políticas lingüísticas.

Yũ Tavao Sãmbyhyha ha Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha omba’apojoajúta guarani ñe’ẽ rehehápe

Posted on 08/02/2024

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha rógape ijaty ko arapópe tembiapo joajurã,Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhára Javier Viveros, Ñe’ẽnguéra Rape’apo Moakãhapavẽ PÑS-pegua Celia Godoy ha Yũ Tavao Moakãhára Arturo Jara, ha Concejal Departamental, Nathalia Benítez López.

Ikatu hag̃uaicha oñeñangareko ha oñemotenondeve guarani ñe’ẽ,moakãharakuéra oĩva ko atýpe oñemoĩ hikuái peteĩ ñe’ẽme oñemotenonde ha oñemomba’eve hag̃ua guarani ñe’ẽ jepuru Tavao Sãmbyhyha Yũme oñemoheñóivo upépe Unidad de Asuntos Lingüísticos (UAL), omoñepyrũtava tembiapo pyahu guarani rayhupápe upe távape,ikatu hag̃uáicha guarani ñe’ẽ oguereko añetehápe hendatee,avareko,tekombo’e ha ñeñangareko añete táva Yũme.

Ojepurahéita motete guaraníme purahéi atyguasu oikótava Alemania-pe

Posted on 08/02/2024

Motete purahéi guaranimegua «Kirito ra’arõvo», ojehaíva coro opurahéi hag̃ua a capella ha oñehendútava festival musica clásica reheguápe hecharamombýva mundopýpe oĩtahápe puraheihára heta tetãguigua, BachFest Leipzig, ojejapóva Alemania-pe jasypoteĩ jave. Ohaiva’ekue Karai Javier Viveros, haihára paraguaigua ha ko’ag̃agua Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhára, ojapo ichugui purahéi maestro Diego Sánchez Haase.

«Kirito ra’arõvo» ko atyguasúpe opurahéita Bach Collegium paraguaygua, omotenondéva maestro Diego Sánchez Haase. Ko’ág̃aramo oñehendúta peteĩhápe ojepurahéiramo ñe’ẽ guaraníme ko purahéi aty hecharamombývape, oikóva Alemania-pe ary 1908 guive.

Motete «Kirito ra’arõvo», ojepurahéitava a capella ha ojehaiva’ekue Bach Collegium Paraguayguape g̃uarãite, ojeguerohorývo mokõi aryháma oĩha ko atyguasu hecharamombývape BachFest, Leipzig, Alemania, oikótava ág̃a 11 jasypoteĩ 2024-pe, ojehechaukatahápe peteĩ Mette-pe (apopyrã religioso-concierto), opuhaitahápe, avei, cantata BWV 108 Es ist euch gut, daß ich hingehe, Johann Sebastian Bach mba’éva.

«Kirito ra’arõvo» purahéi retepy oñemopyendáva motete J. S. Bach ohaiva’ekue rehe. Ko purahéi ojeykeko mbarete upe mba’epu retepy ko purehéipegua rehe. Ipype ikatu avei ojejuhu glissandi, sospirato modulato ha avei purahéi sapukái. Jajuhu avei ko purahéipe Paraguái purahéi teéva ryapu, oñembopyahúva ko’ag̃agua purahéi rekópe.

Bach Collegium Paraguaygua oĩtava BachFest Leipzig, Alemania-pe, jasypoteĩ oúvape, oike apopy Gira BachFest Leipzig 2024 ryepýpe, Sociedad Bach del Paraguay omotenondéva.

BachFest Leipzig atyguasu música clásica rehegua, ojejapóva Leipzig, Alemania-pe jasypoteĩme ary 1908 guive. Ojegueromandu’ávo ko tavusúpe J. S. Bach omba’apohague Thomaskantor ramo ary 1723 guive omanoha ára peve 1750-pe.