Monthly Archives: July 2025

PÑS HA UNI omba’apo oñondive ojejapo hag̃ua Léi Ñe’ẽnguéra rehegua he’iháicha

Posted on 30/07/2025

Oñombyatýkuri mokõive temimoĩmby ojehupytysehápe tembiapo oñondiveguáva oñemotenondévo Léi N.º 4251/10 “Ñe’ẽnguéra Rehegua” Ñe’ẽnguérare Ñembohapeha Renda(ÑÑR) rupive Universidad Nacional de Itapúape (UNI) mbo’esyrykuérape. Oñembojoapyniko ko tembiapo oñemoañetévo umi yvypóra ñe’ẽ derecho heñóiva Léi rupive ñane retãme.

Ko atýpe, oñehesa’ỹijókuri umi tapereko ikatuhápe ojeroike guarani ñe’ẽ jeporu temimoĩmby ha tekombo’e ryepýpe, oñemomba’eguasúvo tekotevẽha oñeñemohenda porã jey umi techaukaha kuatia ha marandu mokõive ñe’ẽ tee rupive. Upéicha avei, oññeñomongeta mba’éichapa oñemombaretevekuaa ÑÑR ryepýpe ojehekombo’e ha ojehesape’a hag̃ua mba’apoharakuéra UNI-pe oĩva, ikatu hag̃uáicha guarani ojeipuru kyre’ỹme mbo’ehaovusúpe ha avei ára ha ára ojeikoha rupi.

Oĩkuri ko ñombyatýpeUNI-pegua Moakãha hetaichagua rérape oĩva, ha avei Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) remimoĩmbygua, umíva apytépe: Blanca Ríos (UNI), Elvia Estela Trinidad Colman (docente de la UNI), Carolina Balcázar Bogado (Difusión Cultural), Diana Rodríguez (Dirección General Académica y de Investigación), Patricia Talavera Agüero (Docente Bilingüe), Mirtha Dalila Lugo (DGAI – Dpto. de Lenguas), Mary Cabral F. (Dirección de Innovación Educativa), Gloria Arias (DGAI), Antonio Kiernyezny (DECANO-UNI – Facultad de Humanidades) y Diego Duarte (PÑS).

Ko ñembyaty rupive, oñemohendákuri peteĩ tembiapo ñemohenda, ikatu hag̃uáicha ojegueroguata tembiapo pya’e ha mbyte pukukue. Umi tembiapo apytépe oĩ: ÑÑR rembiapo peteĩteĩ umi mbo’ehaovusúndi ojesarekóvo kuatia ha techaukaha ñemoñe’ẽkõi PÑS ñepytyvõ rupive. Temimoĩmby oñombyatyva’ekue oñe’ẽme’ẽjey omba’apo hag̃ua oñondive, ojehupyty hag̃ua guarani jeporu peteĩcha, ha upéicha rupi oñemombareteve tekombo’e yvate ha’evevéva, oikehápe opavave, hekopete ha omoneĩva Paraguái ñe’ẽkõi rehegua.

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha, oĩkuri Dos Cocos Tavaygua Ypykuéra Mba’éva Ñe’ẽasãiha  hi’arambotýgui paapyha arýpe.

Posted on 24/07/2025

Ára 19 ha 20 jasypokõi, Karai Ministro Javier Viveros oĩkuri umi tembiapo ojegueroguatava’ekuépe Dos Cocos Tavaygua Ypykuéra Mba’éva Ñe’ẽasãiha hi’arambotýgui paapyha ary.  Ko ñe’ẽasãiha oĩ Teniente Manuel Irala Fernández távape, opytáva Presidente Hayes tavavusúpe. Ko temimoĩmby tavayguániko Enxet Sur-guakuéra mba’e ha oguerojera hembiapokuéra iñe’ẽtee ypykuérape.

Oĩkuri avei Matías Medina, Ypykuéra Ñe’ẽ Ñemyasãi ha Jekuaauka Mbohapeha oĩva Ypykuéra Ñe’ẽ Ñeñongatu ha Ñemyasãi Myakãhapavẽ poguýpe.

Ojegueroguatákuri peteĩ aty guasu tendota, mbo’ehára, ñe’ẽhára ha tavayguakuéra ndive, oñeñe’ẽhaguépe mba’éichapa ikatu oñemotenonde tembiapo oipytyvõtava Enxet ñe’ẽ ñemoasãi ha ñemombaretépe.

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha omoañetejey omoirũtaha hekopete, omba’apo joajúpe ha ome’ẽtaha iñe’ẽkuaatýre, oñemohendaháicha ñane retã ñe’ẽnguéra rehehápe ojejapóva política pública ñemoañete rehe, oñeñongatu ha oñemoherakuã hag̃ua heta hendáicha.

Tekombo’e aranduka rehegua ijaty ko arapópe

Posted on 21/07/2025

Consejo Nacional de Lectura y el Libro (CONALIB) ijaty ko arapópe hi’árape’ỹ oñe’ẽ hag̃ua hikuái ,viru oñeikotevẽvare ojehepyme’ẽ hag̃ua umi apopyrã,oñemoheñói,oñemoñe’ẽ’asa ha oñemyasãi hag̃ua aranduka ñemoñe’ẽ rehegua ojekuaaukávo upéicha ñe’ẽnguéraita oĩva ñane retãme.

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha rérape oĩ Consejero Titular CONALIB renondépe Arnaldo Casco Villalba,Ñe’ẽnguéra Rapereka Moakãhapavẽ.

Marandúkuéra ko tembiapopegua ikatu ojejuhu  https://culturapy.my.canva.site/conalib-2025.

PÑS og̃uahẽ 10 tetãvorépe oñongatu hag̃ua ñe’ẽ ayvu guaraníme

Posted on 21/07/2025

Oñemohu’ãvo tembiapo mbohapy táva Concepción retãvorépe, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) omohu’ã ko arapokõindýpe 30 táva, 10 tetãvore Oriental yvyguasúpe, ko apopyrã hérava «Registro del guaraní oral a partir de relatos de hablantes nativos de la lengua mayores de 60 años» ryepýpe.

Ko tembiapo omotenonde Dirección General de Investigación Lingüística (PÑS)-pegua, hembipotápe omopu’ãse peteĩ corpus lingüístico guaraní ayvugua, oñeñe’ẽtahápe mba’éichapa ojeiko okaháre ymave ha ko’ág̃a rupi, tekombo’e, arandu ka’aty, jepokuaa, jeroviapy, jeiko rehegua, ñemitỹ, tembi’u, ambue apytépe.

Pe oje’eva’ekue ñeñongatu corpus guaraní ayvugua, oñemopyendáva umi je’epyre isãso ha osẽreíva umi tapicha okaraygua orekómava 60 ary ári guive, oñe’ẽkuaáva guaranietépe, avei kóvagui oikóta kuatiaita ikatutahápe ojehapykuereka, oñehesa’ỹijo, oñemohenda, ha hetave mba’e, ñe’ẽ ojeporúva rehegua.

Mba’apoharakuéra Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhapegua ohova’kue Concepción gotyo oĩhápe Dirección General de Investigación Lingüística-pegua, Christian Ojeda ha Abelardo Ayala Rodríguez. Tavakuéra oñeg̃uahẽhague ha’e: Yby Yaú, Horqueta ha Belén.

Oñeg̃uahẽkuri 30 táva ha 10 tetãvorépe Oriental yvyguasúpe, oñemohu’ã mba’epu ha ta’ãngamýi hetave 70 ñe’ẽhára ndive. Oñembokuatiapaite rire umi tembiapokue, opaite ñemboguatapyre ko apopyrã rehegua ojeguerekóta oimeraẽva ohechakuaa hag̃uáicha reiete Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha ñanduti rogué ruoive.

Paraguái rérape oĩ Peteĩha Conferencia Latinoamericana y del Caribe de Traductores e Intérpretes de Lengua de Señas-pe

Posted on 21/07/2025

Táva Buenos Aires-pe, Argentina, oñemboguata Peteĩha Conferencia Latinoamericana y del Caribe de Traductores e Intérpretes de Lengua de Señas, oñembyatyhápe tapicha katupyry tetã ambuegua omombarete hag̃ua mba’ekuaaita, ñopytyvõ rehegua ha avei opaite mba’e jejapopyre ñe’ẽñeikumby ha ñe’ẽasa lengua de señas ryepýpe.

Tetã Paraguái rérape oho:

•Luiz Fernandes, mbohapehára Departamento de Planificación, Promoción ha Registro de Intérpretes de Lengua de Señas Paraguaya, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) pegua.

•Ariel Torres, Lengua

de Señas kumbyhára, Dirección General de

Educación Inclusiva MEC-pegua.

Laura Riveros, Asociación

Nacional de Intérpretes de Lengua de Señas del Paraguay (ANILSPAR) myakãhára.

•Laura Herrera, equipo de interpretación en Lengua de Señas Internacionales de la Conferencia WASLILAC-pegua, ANILSPAR rérape.

Paraguaigua oikévo ko atyguasúpe ohechaukáma mba’eichaitépa oykeko ha omombarete pe jegueroike, opavavete hemby’ỹre ha ohendu’ỹva derécho ñe’ẽnguéra rehegua tetã tuichakuépe g̃uarã.

Mbo’eharakuéra Ypykueragua omoñepyrũ Mbo’esyry Mbohapyha Educación Intercultural-pe ñemoarandu

Posted on 18/07/2025

Ko araapy 16 jasypokõi,  Segundo Piso ex Seminario Metropolitano-pe, Mbo’esyry Mbohapyha Educación Intercultural rehegua. Upépe oñemoaranduvéta mbo’eharakuéra ypykueragua 19 táva ñane retãmegua.

Ko tembiapo moñepyrũme oĩkuri Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhára, avei Universidad Católica Myakãhára Pbro. Dr. Cristino Bohnert, Pa’i Nilo Zárate, CEADUC myakãharapavẽ, myakãharapavẽ MEC ha UCA-pegua, upéicha avei mbo’eharakuéra upe mbo’esyrypegua, ha umíva apytépe Dra. Deisy Amarilla ha pa’i José Zannardini.

Oñemoñepyrũvo tembiapo ojejerure toñekirirĩ petei aravo’i Avakuaatyhára Marilin Rehnfeldt rekove jegueromandu’ávo poyhu ha jeguerohorýpe. Heta tapicha oñe’ẽ hekove ñemomandu’are. Avei Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhára he’i “jeikove jey, ambuekuéra gueromandu’ápe ha’e jeikove jey ñemano’ỹ hag̃uáma araka’eve, upéva he’ikuévo ombojoapy Marilin akóinte oĩma ñane ñe’ãme ha’e haguére hekovépe tapicha hekovia’ỹva.

Sãmbyhyhára ombojoapy iporãha oñemyasãi tembiapo ojejapótava ambue temimbo’ekuéra oĩva tavakuéra rupi oñembohetave hag̃ua ñemoarandutee.

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha omoirũ apopyrã tenondegua “Ley de conocimientos tradicionales jekuaauka”

Posted on 18/07/2025

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha oĩ equipo impulsor ogueroguatáva apopyrã tenondegua Léi “Política Nacional de protección de los conocimientos ancestrales “rehegua ryepýpe.

Ko arakõime mba’apoharakuéra PÑS pegua oĩkuri aty ojejapova’ekue Dirección Nacional de Propiedad Intelectual (DINAPI), myakãharakuéra Consejo Nacional de Educación Indígena ndive.

Ko aty oguereko hupytyrãramo apopyrã tenondegua jekuaauka ha toñemba’ejerure Consejo Nacional de Educación Indígena-pe tojekuaauka ha toñemyasãi avei myakãharakuéra ha tavakuéra tekombo’e rehegua, avei umi 19 táva ypykuéra oĩva ñane retãme apytépe.

Consejo Nacional de Educación Indigena-pe oĩ myakãharatee ha pyruhára 19 táva Ypykuéragua oĩva tendakuéra ONG, INDI, ha TTMpegua, ojehechaukávo upéicha apopyrã ñemotenonde tembiapojoajúpe.

Equipo Impulsor ryepýpe oĩ 14 tenda Tetã Rekuái pegua, 9 tenda táva ypykueraguáva, 9 aty sociedad civil pegua, oĩhápe avei tembiapojegua apoharakuéra ha táva afrodescendiente myakãharakuéra, upéicha avei aty oipytyvõva tetãygua ambueguigua omoirũva ko aporape.

PÑS rérape oĩkuri mba’apoharakuéra Ypykuéra Ñe’ẽ Ñeñongatu ha Ñemyasãi moakãhapavẽpegua Ramón Barboza ha Esmilse Ramírez, omba’apótava hikuái Grupo Impulsor ryepýpe pytyvõhararamo tekuáimbo’e tetãygua mba’erã rehehápe.

Oñombyaty ñepyrũ equipo de investigación lingüística de Lengua de Señas Paraguaya.

Posted on 15/07/2025

 Dirección General de Lengua de Señas, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhapegua, omba’apojoajúvo Tekombo’e ha Tembikuaa Motenondeha ( TTM) ,tapichakuéra ikatupyry ambuéva ha Tekora’ãha atykuéra omoakãva ñane retãmegua  ha ikatupyrýva Lengua de Señas-pe, oñombyaty ñepyrũ   Equipo de Investigación Lingüística, Lengua de Señas Paraguaya reheguápe.

 Oñemboajévo Léi 6530/20 ohechakuaáva ñe’ẽteeramo Lengua de Señas Paraguaya, Artículo 39 ha 40 tembiapoukapy apopyrã  9274/23 rehegua.  Omyakã ko aty Moakãharapavẽ ,Celia Godoy ha omoirũ chupe mba’apoharakuéra Luiz Fernandes ha Zulma Trinidad.

Ko atýpe  oñemba’apóta  señas paraguayas ñembohetave rehe,oñembosako’íta avei Amandaje ha  ñoha’ã  katupyry rehegua, ikatúva oikuaaukave,ombohetepy ha omongakuaave señas paraguayas ha ambuéichagua ñemomarandu ombojoajúvo ambue tendakuéra ñe’ẽpeteĩme

Tekuãi ñane retãmegua rérape PÑS ha TTM omboaje hikuái  oñangarekotaha tapichakuéra ikatupyry ambuéva ñe’enguéra rehe ñane retame, taha’e momarandu jekuaaukapy ha arandupy oĩháicha léi 4251/10 Ñe’ẽnguéra rehegua ha léi 6530/20 ryepýpe.

PÑS oñembyaty Asociación OrigiNations rerapegua ndive

Posted on 11/07/2025

Pe arakõi ohasaramóvape, 07 jasypoteĩme, oiko peteĩ aty Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS), omotenondéva Javier Viveros, omba’apohápe, oĩhápe avei Anna Valtchuk ha Ernesto Noriega, Asociación OrigNacions rérape og̃uahẽva, kóva ha’e atyguasu Alemania-ygua, oipytyvõséva opiate tembiapo oñemongu’étava mitãkuña ha mitãrusukuéra ypyguáva rérape, Manjui ha Nivaclé tekoha San Agustín, oĩva táva Mariscal Estigarribia, Boquerón tetãvorépe.

Pe ñembyaty oikova’ekuépe, avei oĩkuri Sonia Elicena Ávalos, omoakãva Recuperación y Revitalización de Lenguas en Peligro PÑS-pegua. Ko Asociación OrigNacions omba’apo kyre’ỹma mitãkuña ha mitãrusukuéra ypyguáva ndive ha oikuaauka hikuái omba’aposeha PÑS ykére oñemboguata hag̃ua tembiapo oñemongu’éva ko’ã tapichakuéra akãrapu’ã ha ikuaapykuéra ñemombareteverã.

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha oykeko ypykuéra ñembokatupyry audiovisual jejaporãme

Posted on 07/07/2025

Peteĩ aty ojejapóva Instituto Profesional de Artes y Ciencias de la Comunicación (IPAC) rógape, oñemohu’ã ñembokatupyry Proyecto de Acceso al Audiovisual para Comunidades Indígenas (PAACI) rehegua, omongu’éva pe ojeheróva cine documental jeporu oñemombarete hag̃ua ypykuéra paraguaigua ñe’ẽ ha imba’ekuaita.

Parundy mitãrusu ypykuéra opaite tekohagua omohu’ã iñembokatupyry tee audiovisual jejaporã reheguápe ha oñepyrũtama ta’ãngamýi jejapo ohechaukátava opaite mba’ekuaa hekoha rehe, mba’eapopy hesekueraguaitéva ha avei iñe’ẽnguéra ñeñongatu ha ñemoakãrapu’ãre.

Ko atyguasúpe oĩkuri karai Javier Viveros, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhára; Christian Gayoso, Instituto Nacional del Audiovisual Paraguayo (INAP) myakãharapavẽ; Eduardo Larroza, Administración y Finanzas myakãhára; Andrea Jazmín Vázquez Ayala, Instituto Paraguayo de Artesanía (IPA) mburuvicha; umi Fondo Nacional para la Cultura y las Artes (FONDEC) rerapegua oĩva, avei opaichagua mburuvicha ha oñepepirũva ko atýpe g̃uarã.

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha guive roguerohory ko jeku’e peteĩ arandupy opaitéva oikehápe g̃uarã, ypykuéra ñe’ẽ ikatuhápe oĩ añetete ñemoheñoirã ha ayvúpe. Rohechakuaa opaite temimoĩmby ñe’ẽme’ẽ omoĩva ko apopyrã osẽ hag̃ua tenonde gotyo omomba’eguasúva aranduita ha ñe’ẽnguéra rehegua.