Category Archives: Marandu

Oiko ñembyatypy Carapeguá tavaópe ñane retã ñe’ẽnguéra jeporu jojarã

Posted on 07/01/2025

 

Umi Unidad de Asuntos Lingüísticos (UAL) ñemopyendarã rekávo taha’e tavao ha tavusuokuéra ryepýpe, ojerureháicha Tembiapoukapy 6797/17, oñeg̃uahẽ oikóvo heta távape ha umíva apytépe oñeg̃uahẽ avei Carapeguá tavaópe, Paraguarí tavusúpe ikatu hag̃uaícha oñeñe’ẽ imburuvichakuérape umi tembiapoukapy ñe’ẽ rehegua oñemboguatava’erã.

Tekombo’e sãmbyhyhára, kuñakarai María Elizabeth Alvarenga Mendoza, omog̃uahẽ hemimoĩmbýpe PÑS mba’apoharakuéra José Quiñonez, Esmilse Ramírez, Karin Mendoza, Rossana Arias ha Ángel Ovelar-pe.

Ko ñembyatypy aja oñeñe’ẽ Léi 4251/10 ñe’ẽnguéra rehegua, Léi 6530/20 Lengua de Señas rehegua ha Decreto Reglamentario 9274/23 heseguáva rehe ha mba’e tembiapópa ikatu omboguata oñondive mokõive temimoĩmby oñemombarete hag̃ua ñe’enguéra rekoguata ko tavao ryepýpe.

Tavao mba’apohára oĩva’ekue imburuvicha rérape he’i omba’apótaha ñe’ẽnguéra rehehápe, ko’ýte oñemombareteve hag̃ua mokõive ñe’ẽ tee ha upekuévo toñeñangareko avei tetã mba’e tee rehe ko távape ha oykeko mbaretéta oñemoĩ hag̃ua peteĩ mba’apohára katupyry omyakãtava UAL ko tavao ryepýpe.

Ko’ã tembiapo oñemboguata ojejúvo oñemombarete hag̃ua ñane retã ñe’ẽkõi tee mokõivéva ha Léi 6530/20 Lengua de señas rehegua ha hembiapoukapy ñemyasãi ha jeikuaarã.

 

Kuatiakuéra oĩva guaraníme oñemoinge UNESCO Registro Memoria del Mundo-pe

Posted on 07/01/2025

Kuatia’aty guaranímegua oĩva Archivo Nacional (1770-1813)-pe oñemoinge Registro Memoria del Mundo-pe, UNESCO omoheñoiva’ekue ary 1992-pe, ko mba’eporãite ojejapóva rupive oñeipytyvõta oñeñangareko ha oñeñongatu hag̃ua kuatiakuéra oñongatúva heta tembiasa ha haipy tuichamba’éva tekojoparateta ha ñe’ẽita rehegua ojeguereko katui hag̃ua. Ko’ã kuatia jegueroike peteĩ arandukaraity tetã ambuépeguape omomba’eguasu ñane retã rembiasa ha upéichante avei ojehechauka guarani ñe’ẽ hekove mbarete ha tuichamba’eha.

Upéichante avei, ko jehechakua ryepýpe, karai Vicente Arrua, Páraguái Archivo Nacional moakãhára, oñemoneĩ Comité Regional del MoWLAC (Memoria del Mundo para América Latina y el Caribe) ryepýpe oike hag̃ua, kóva tuicha oipytyvõta ñane retãme ipyenda porãve hag̃ua ha upekuévo toñeñangareko porãve tetã rembiasa rehe ha upéichante omboaje jey hembiaporã arandupy hendaporãve hag̃ua tetã jerére.

Ko mba’eporãite ojehupytývarupive ojehechauka oñemba’apoha oñeñongatu ha oñemyasãi hag̃ua Paraguái ha tetã ambue rembiasakue, ha upekuévo avei guarani ñe’ẽ ñemomba’eguasu.

Marandu oñemyasãi:

https://www.unesco.org/es/memory-world/lac/documentos-en-guarani-del-archivo-nacional-1770-1813

Oñemba’apo kyre’ỹ Tobatí tavaópe ñe’ẽnguéra rekoguata porãverã

Posted on 07/01/2025

Umi tembiapo oñemboguatáva ojejúvo oñemopyenda hag̃ua Unidades de Asuntos Lingüísticos (UAL) umi tavao ha tavusuháre, upéicha ojerure rupi 6797/17, oñeg̃uahẽ avei Tobatí tavaópe, opytáva Cordillera tavusúpe ikatuhag̃uáicha ojehekombo’e ha oñembohape ichupekuéra iñe’ẽnguéra rekoguata porãverãme.

Ko tavao mburuvicha, karai Luis Osmar Ferreira omog̃uahẽ hembiaporendápe PÑS mba’apohára José Quiñonez, Esmilse Ramírez, Karin Mendoza, Rossana Arias ha Ángel Ovelar-pe .

Ko ñembyatypy aja oñeñe’ẽ Léi 4251/10 ñe’ẽnguéra rehegua rehe, avei léi 6530/20 Lengua de Señas rehegua ha Decreto Reglamentario 9274/23 rehe ha avei mba’éichapa ikatu omba’apo ko’ã mokõi temimoĩmby oñemombarete hag̃ua ñane retã ñe’ẽ tee ko távape.

Ko tavao he’i oipytyvõtaha opaite tembiapo oñemboguatáva oñemombarete hag̃ua mokõive ñe’ẽ tee ha ñe’ẽita ñane retãmegua ha avei oykeko mbaretetaha oñemoĩ hag̃ua peteĩ mbo’ehára katupyry omoakãtava UAL tavao ryepýpe. Iporã ojeikuaa avei hembiapo rendakuéra réra oĩmaha mokõive ñe’ẽ teépe.

Ko’ã tembiapo oñemboguata ojejúvo oñemombarete hag̃ua ñane retã ñe’ẽkõi tee mokõivéva ha Léi 6530/20 Lengua de señas rehegua ha hembiapoukapy ñemyasãi ha jeikuaarã.

Oñeg̃uahẽkuri Caraguatay tavaópe oñembohape hag̃ua iñe’ẽnguéra jeporu

Posted on 07/01/2025

 

Umi tembiapo oñemboguatáva ojejúvo oñemopyenda hag̃ua Unidades de Asuntos Lingüísticos (UAL) umi tavao ha tavusuháre, upéicha ojerure rupi 6797/17, oñeg̃uahẽ avei Caraguatay tavaópe, opytáva Cordillera tavusúpe ikatuhag̃uáicha ojehekombo’e ha oñembohape ichupekuéra iñe’ẽnguéra jeporúpe.

Karai intendente, Nery Britez, omog̃uahẽ hembiaporendápe Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyh mba’apoharakuéra José Quiñonez, Esmilse Ramírez, Karin Mendoza, Rossana Arias ha Ángel Ovelar-pe.

Ko ñembyatypýpe oñeñe’ẽ ha ojeikuaauka tavao mburuvichápe Léi 4251/10 ñe’enguéra rehegua, Léi 6530/20 Lengua de Señas rehegua, avei Decreto Reglamentario hesegua 9274/23 rehe ha mba’éichapa mokõive temimoĩmby ikatukuaa oñopytyvõ mokõive ñe’ẽ tee jeporumemerã.

Karaiguasu omokãva ko tavao he’i oipytyvõtaha opaite tembiapo oñemboguatáva oñemombarete hag̃ua mokõive ñe’ẽ tee ha ñe’ẽita ñane retãmegua ha avei oykeko mbaretetaha oñemoĩ hag̃ua peteĩ mbo’ehára katupyry omoakãtava UAL tavao ryepýpe.

Ko’ã tembiapo oñemboguata ojejúvo oñemombarete hag̃ua ñane retã ñe’ẽkõi tee ha Léi 6530/20 Lengua de señas rehegua ha hembiapoukapy ñemyasãi ha jeikuaarã.

Ojejapo peteĩ simulacro juicio oral rehegua guaranietépe

Posted on 07/01/2025

Temimbo’ekuéra mbo’esyry peteĩhamegua, ojehekombo’éva Derecho-pe,  Universidad Nacional del Este-pe, sección mokõihamegua ojapo imbo’ehára Prof. Abog. Milciades Ovelar ñepytyvõme peteĩ simulacro juicio oral rehegua opavave renondépe ha guaranietépe, kóva oikókuri arapo 19 ha arapoteĩ 20 jasypakõime, ojejapo Palacio de Justicia-pe, Juicio Oral kotýpe, opytáva Ciudad del Este táva, Alto Paraná tavusúpe.

 

Ñembyatypy Eusebio Ayala tavaópe ñe’ẽnguéra rehehápe

Posted on 07/01/2025

Umi Unidad de Asuntos Lingüísticos (UAL) ñemopyendarã rekávo taha’e tavao ha tavusuokuéra ryepýpe, ojerureháicha Tembiapoukapy 6797/17, oñeg̃uahẽ oikóvo heta távape ha umíva apytépe oñeg̃uahẽ avei Eusebio Ayala tavaópe, Cordillera tavusúpe ikatu hag̃uaícha oñeñe’ẽ imburuvichakuérape umi tembiapoukapy ñe’ẽ rehegua oñemboguatava’erã.

Kuñakarai Estela Marís Machuca Ferreira, omoakãva Tekombo’e, Arandupy ha Tetã Jehechaukapy Renda ha Freddy Narciso Gauto Benítez, Temimoĩ Rekome’ẽmby Moakãhára omog̃uahẽ hembiaporendápe umi PÑS mba’apohárape, ko’ãva apytépe oĩkuri José Quiñonez, Esmilse Ramírez, Karin Mendoza, Rossana Arias ha Ángel Ovelar.

Ko ñembyatypy aja oñeñe’ẽ Léi 4251/10 ñe’ẽnguéra rehegua rehe, avei léi 6530/20 Lengua de Señas rehegua ha Decreto Reglamentario 9274/23 rehe ha avei mba’éichapa ikatu omba’apo ko’ã mokõi temimoĩmby oñemombarete hag̃ua ñe’ẽnguéra tee ko távape.

Ko tavao mba’apohára oĩva’ekue imburuvicha rérape ohecha porã ko’a tembiapoukapy oñemog̃uahẽva ichupekuéra ha opyta omba’apóvo ko temimoĩmby guive oñemombarete hag̃ua mokõive ñe’ẽ tee ha oñeñangareko hag̃ua avei ñe’ẽjoparaeta rehe ha upekuévo avei omba’apóta hikuái oñemoĩ hag̃ua peteĩ tapicha katupyry omoakãtava UAL ko tavaópe.

Ko’ã tembiapo oñemboguata ojejúvo oñemombarete hag̃ua ñane retã ñe’ẽkõi tee ha Léi 6530/20 Lengua de señas rehegua ha hembiapoukapy ñemyasãi ha jeikuaarã.

Oñembojopói umi ha’evéva’ekue jeiporavo «Mombe’urã mbyky Castellano ha Guaranímeguápe»

Posted on 09/12/2024

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhára, karai Javier Viveros oĩkuri jopói ñeme’ẽhápe, upépe ojehechakuaa umi ha’eveva’ekue «Mombe’urã mbyky Castellano ha Guaranímeguápe»  Centro Cultural de la República El Cabildo ha Academia Olímpica Paraguaya ombosako’iva’ekue ha oykeko mbaretéva Comité Olímpico Paraguayo, PÑS ha Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ.

Umi mburuvicha apytépe oĩkuri Lic. Aníbal Saucedo, CCR Cabildo moakãharapavẽ; karai Camilo Pérez, Comité Olímpico Motenondehára; ha karai Arturo Picardo, Academia Olímpica Paraguaya Motenondehára. Ko arýpe ko jeiporavo oñembohérava «Legado”, oñoa’ãkuri 23 mombe’urã castellano-pegua ha 2 guaranímegua.

Jopói peteĩha oñeme’ẽkuri haipy castellomegua hérava «El Mulato»-pe, omboheraguapyva’ekue seudónimo «Dangel” ramo ha ohai  Ámbar Monserrat Ocampos Duarte.

Jopói mokõiha katu oñeme’ẽ haipy hérava a «El legado de las hojas»-pe, omboheraguapýva seudónimo “Ofelia Wilde» háicha ha María Fabiola Méndez Irún ohaiva’ekue, ha jopói mbohapyha oñeme’ẽ haipy hérava «Autobiografía»-pe, omboheraguapýva seudónimo «Zenitsu» ramo ha Marcelo Adrián Gill Ibarra ohaiva’ekue. Ambueháguio, ojehechakuaa avei: “El secreto de la caja misteriosa», seudónimo «Pepe» ramo oñemboheraguapýva ha José Set Chen Lan Incio ohaiva’ekue; avei haipy «Un legado de paz”, oñemboheraguapýva seudónimo “Terma” háicha ha Brandon Daniel Álvarez Ramírez rembiapokue;  avei  haipy hérava «El legado de la tía muñeca”, oñemboheraguapýva seudónimo «Capitán Capital» ramo ha José Pablo Frete Yódice ohaiva’ekue; ha, «Almendro Malabar», seudónimo «Sergio Giacchette»  háicha oñemboheraguapýva ha  Sarah Jacquet ohaiva’ekue.

 

Jepémo umi haipy guaranímegua sa’i oñemog̃uahẽ han upévare umi jurado ndoiporavói avavépe, oñeme’ẽ peteĩ jehechakuaa karai Carlos Ullón Ruiz Diaz-pe, ohaihaguére mombe’urã Ykua Yvoty.

 

Umi jopói ohupytyva’ekue ko’ã haihára katupyry ha’evéva ko jeiporavópe ha’e:  3 millón jopói peteĩha; pasaje ojeho hag̃ua tetã oĩva mercosur ryepýpe; jopói mokõiháramo ha aranduka’aty, mbohapyha jopóiramo.

 

Umi haipy csatellanomegua oha’ã hag̃ua oĩkuri Mary Monte de López Moreira, Amanda Pedrozo ha Mónica Laneri. Guaranimegua haipy katu oha’ã hag̃ua oĩkuri haihára Lino Trinidad Sanabria, Arnaldo Casco ha Amanda Pedrozo.

Aty omba’apótava GuaranIA jeguerojera ha ñemboguatápe oñembyatýkuri, kóva ha’ehína apopyrã pyahu Inteligencia Artificial rehegua guarani ñe’ẽme g̃uarã

Posted on 09/12/2024

 

Ko’ápe oñembyatýkuri tapicha ikatupyrýva tembiporupyahu, ñe’ẽ ha guarani arandupýpe ikatu hag̃uáicha oñemopyenda ko apopyrã rembiaporape. Ko atýpe õikuri Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) rérapegua, omoakãva’ekue sãmbyhyhára Javier Viveros, oĩkuri avei Ñe’ẽnguéra Rapereka Moakãharapavẽ, Arnaldo Casco Villalba, Tembiporu Marandu ha Iñemoasãirã Moakãhára, Moisés Olmedo. Upéichante avei, oĩkuri avei Dr. Luca Cernuzzi, Mauro Lugo, Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ Yta ha ambue tapicha katupyry paraguaigua mbo’ehaovusupegua ha ikatupyry mbaretéva tembiporupyahúpe, oñe’ẽva’ekue mba’épa ogueru hendive ha mba’épepa oipytyvõta ko apopyrã ikatu hag̃uáicha guarani ñe’ẽ oñemyasãi ha oikove katui tembiporupyahúpe.

 

PÑS oipytyvõta ome’ẽvo tembiporu Corpus de Referencia del Guaraní Paraguayo COREGUAPA mba’éva, upéichante avei ambue kuatia oipytyvõtava ojeiporu ñepyrũ ha ojejepokuaa hag̃ua IA rehe. Ko apopyrã, ko’ág̃a oñemoñepyrũvahína, oikuaaukava’erã moõ mevépa oñeg̃uahẽ ág̃a ambue ary ohasa vove poteĩ jasy, kóicha oñemoañete hag̃ua ko tembiporu pyahu ogueroikéva guarani ñe’ẽme umi plataforma digital-pe.

 

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha og̃uahẽ Loma Plata-pe oipytyvõ hag̃ua ichupekuéra iñe’ẽnguéra rekoguatápe

Posted on 09/12/2024

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha ojekóvo Decreto 6797/17 rehe, omba’apo oúvo tavao ha tavusuoháre oñe’ẽ hag̃ua ichupekuéra ko tembiapoukapy rehe ha oikuaauka hag̃ua ichupekuéra kóva ojerureha toñemopyenda Unidad de Asuntos Lingüísticos ha umíva apytépe oñeg̃uahẽ Loma Plata tavaópe oñeipytyvõ hag̃ua ichupekuéra iñe’ẽnguéra rekoguatápe.

 

PÑS mba’apohára apytépe oĩkuri José Quiñónez, Esmilse Ramírez, Karin Mendoza ha Mariela Gutiérrez ha omog̃uahẽ ichupekuéra Milciades Ramos, omoakãva Apopyrãnguéra Renda ha César Ramón Carrillo Méndez, Administración ha Finanzas Moakãhára. Ko’ápe oñeñeẽ Léi P^py 4251/10 Ñe’ẽnguéra rehegua, Léi P^py 6530/20 Lengua de Señas rehegua ha Decreto Reglamentario hesegua P^py  9274/23 rehe, avei oñemongeta hikuái mba’e mba’épa  ikatukuaa omboguata oñondive oñemombarete hag̃ua  ñe’ẽnguéra ko távapegua.

 

Mburuvichakuéra ko tavaópegua oikuaaauka itavaópe ojeguerekomaha ñe’ẽkõime pe kuatia mba’yru mboguatarã. Upéichante avei oñe’ẽme’ẽ hikuái ko tavao guive oykeko mbaretétaha tetã rembiaporãite oñemboguatátava mokõive ñe’ẽ tee ojeporu joja ha oñemombareteve hag̃ua ha omoĩvo avei peteĩ mba’apohára omoakãtava ko Unidad de Asuntos Lingüísticos tavao ryepýpe.

 

PÑS omboguata oúvo ko’ãichagua tembiapo omokyre’ỹvo ñane retã ñe’ẽkõi jeporu joja ha upekuévo avei toñemyasãi ha upéi toñemboguata he’íva Léi 6530/20 lengua de señas paraguiagua rehegua ha decreto reglamentario hesegua, kóicha ohechauka ojepytasoha temimoĩmbyháicha ñe’ẽnguéra rehehápe oñangareko hag̃ua ko’ãva ani hag̃ua opa ni ikangy.

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha mba’apoharakuéra og̃uahẽ omba’apo hag̃ua Boquerón tavaópe

Posted on 09/12/2024

Tembiapoukapy  6797/17 ojerure oñemopyenda hag̃ua Unidad de Asuntos Lingüísticos (UAL) umi tavao ha tavusuoháre ha upéva ryepýpe mba’apoharakuéra Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhápegua og̃uahẽkuri Boquerón tavaópe oipytyvõ hag̃ua ichupekuéra iñe’ẽnguéra jeporu porãverãme.

 

Derlis Bogado, tavao pytyvõharapavẽ ha Edilda Valdez, Tekombo’e sãmbyhyhára, omog̃uahẽ hembiapo rendápe PÑS mba’apoharakuérape, umíva apytépe oĩkuri José Quiñónez, Esmilse Ramírez, Karin Mendoza ha Mariela Gutiérrez.  Ko ñembyatypy aja oñemongeta hikuái Léi 4251/10 Ñe’ẽnguéra rehegua, avei  Léi P^py 6530/20 Lengua de Señas rehegua ha Decreto Reglamentario  hesegua P^py 9274/23 rehe, upéichante avei oñe’ẽ hikuái umi tembiapojoaju ikatútava mokõive temimoĩmby omboguata omombarete hag̃ua ko tavao ñe’ẽnguéra reko.

Tavao mburuvichakuéra omombe’u ko táva hekojoparaeta ha iñe’ẽjoparaetaha avei, ipype ojejuhu 22 ypykuéra aty, 14 pytagua aty ha 3 aty menonita. Avei, he’i hikuái oykeko mbaretétaha umi polítika ñe’ẽ ñesãmbyhy rehegua oñemboguatáva mokõive ñe’ẽ tee ñemombareterã ha omoñepyrũtaha tembiapo oñemopyenda hag̃ua tavao ryepýpe pe Unidad de Asuntos Lingüísticos ha peteĩ mba’apohára omoakãtava ko tembiaporenda.

 

 

Ko tembiapo PÑS oñemboguata ojejúvo okaháre ñane retã ñe’ẽkõi ñemombareterã ha upekuévo avei oñemyasãi hag̃ua Léi 6530/20 lengua de señas rehegua ha decreto reglamentario hesegua.