Category Archives: Marandu

PÑS og̃uahẽ Yvyporareko ha Tekombo’e Rembikuaa Mbo’ehaoite, Tetã Mbo’ehaovusu Pilar-pegua oipytyvõ hag̃ua ichupekuéra ñe’ẽ jeporúpe

Posted on 10/09/2024

Oñeg̃uahẽkuri Yvyporareko ha Tekombo’e Rembikuaa Mbo’ehaoite, Tetã   Mbo’ehaovusu Pilar-pegua rógape ikatuhag̃uaicha oñeñe’ẽ ha oñembohape ichupekuéra ñe’ẽnguéra jeporúpe.

 

PÑS Mba’apohára, Esmilse Ramírez ha Karin Mendoza oñe’ẽkuri Léi 4251/10 Ñe’ẽnguéra rehegua, Léi 6530/20 Lengua de Señas rehegua ha upéichante avei Tembiapoukapy 9274/23 rehe, oñemombarete ha oñeñangareko hag̃ua ñane retã ñe’ẽita rehe.

 

Mba’apoharakuérape omog̃uahẽkuri hembiaporendápe  kuñakarai Cecilia Aguilera, mbo’ehaoite motenondehára, omoirũ ichupe Liz Brizuela, moakãhára tekombo’eregua,  avei Mauro Armoa, Mba’apohára Ñepytyvõrã Mbohapehára, Lourdes Ocampo, mbo’ehára opaite aravogua ha Miryam Franco, mbo’ehára castellano – guaranimegua.

 

Ko’ã tembiapo oñemboguatáva oñeg̃uahẽvo tetã mbo’ehaovusuháre ojejapo oñemombareteve hag̃ua ñane retã ñe’ẽkõi, avei oñemyasãi hag̃ua Léi 6530/20, lengua de señas rehegua ha decreto reglamentario hesegua.

 

Upe ñembyatypýpe oñeñe’ẽme’ẽ oñemopyendátaha Ñe’ẽnguéra Ñembohape Renda ko mbo’ehaoite rógape ha Apoukapy 1024 rupive ojejerure tojehai guaraní ñe’ẽme pe mbo’ehaovusu rembiapopaha ñemombykypy.

Oñeg̃uahẽkuri Ñe’ẽmbucu tavusuópe oñembohape ichupekuéra ñe’ẽnguéra rekoguatarãme.

Posted on 10/09/2024

Ñe’ẽnguéra Ñembohape Renda ñemopyendarã tavao ha tavusoháre,  Tembiapoukapy 6797/17 ojerureháicha, oñeg̃uahẽkuri Ñe’ẽmbucu tavusuópe ojehesape’a ha oiñeipytyvõ chupekuéra mba’éichapa oñemboguatava’erã umi ñe’ẽ ko tendápe. Ko tembiapo oñemboguata avei tetã rekuái rembiaporãite Tekoaty Ñepytyvõrã ryepýpe.

 

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha rérape og̃uahẽ Esmilse Ramírez ha Karin Mendoza ha omog̃uahẽ ichupekuéra hembiaporendápe Cynthia Ortega Irigoitia, Tekombo’e Sãmbyhyhára Tavusupegua.

 

Ko ñembyatypy aja oñeñe’ẽ Léi 4251/10 Ñe’ẽnguéra rehegua, Léi  6530/20  lengua de señas paraguaya rehegua ha decreto reglamentario hesegua 9274/23 ojeruréva rehe ñe’ẽ rehehápe. Upépe oñeñemongeta avei mba’eichaitépa mokõivéva ikatu oñoipytyvõ oñemba’apo porãve hag̃ua ñe’ẽnguéra renonderã rehe ko tavusuo ryepýpe.

 

Peteĩ mba’e ojehecharamóva ha’e oñemba’apotaha oñondive oñembosako’ívo peteĩ haipyre tekombo’eregua mokoive ñe’ẽme (guaraní – castellano), ikatuhag̃uáicha ojehekombo’e umi temimbo’e ohupytývape “Hambre Cero” ko tavusúpe. Ko ñepytyvõmby rupive ojeheka umi temimbo’e tohupyty hi’upyrã héva ha hesãiva.

 

Ko ñembyatypy oipytyvõ tuicha oñemombarete hag̃ua katupryrykuéra ñe’ẽ rehegua ko tendápe ha omoañete jey tetã rekuái rembiaporãite mokõive ñe’ẽ tee ha Lengua de señas ñemyasãirã taha’e tekombo’e ha tekoatýpe.

PÑS oĩkuri Encarnación libroferia 20-hápe.

Posted on 06/09/2024

Araapy 4 jasyporundy jave, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha oĩkuri ambue temimoĩmby rerapegua ndive Encarnación libroferia-pe, 20-háma ojejapóva ha oikova’ekue Universidad Autónoma de Encarnación (UNAE) rógape, Itapúa tavusúpe.

 

Ko atýpe, Mgtr. Biera Yboty Cubilla, miembro alterna ha avei Ñe’ẽnguéra Rapereka Moakãhapavẽmegua mba’apohára oĩkuri Consejo Nacional de la Lectura y Libro (CONALIB) ryepýpe ha oñe’ẽ «Debate abierto sobre planes de fomento del libro y la lectura» rehe, upépe ojejesarekove umi mba’e ñe’ẽ rehegua rehe, taha’e Léi 7140/23 ha tembiapoukapy 1596/24 omohendáva ko Léipe.

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sambyhyha omog̃uahẽ hembiaporendápe Fundación CIRD ha «Smashed Paraguay rérapegua.

Posted on 06/09/2024

Karai Javier Viveros, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha ha kuñakarai Celia Godoy, Ñe’ẽnguéra Rape’apo Moakãharapavẽ omogũahẽ PÑS rógape umi tapicha oúva Fundación CIRD ha apopyrã “Smashed Paraguay rérape”.

 

Ko ñembyatypy oikókuri PÑS rembiaporendápe ha upépe og̃uahẽkuri Carlos Vera, Mitãrusu ha Mitãkuña  Pytyvõhára CIRD ryepýpe  ha Cristina Lezcano, tekombo’ehára Smashed Paraguay-pegua. Ko aty oñembosako’i oñemog̃uahẽ hag̃ua apopyrã “Smashed Paraguay”, ohekáva toñehenonde’a mitãrusu ha mitãkuña rekovai ñoha’ãnga oporohekombo’éva rupive.

 

Sãmbyhyhára Viveros omombe’u PÑS oykeko mbareteha umi tekoaty remikotevẽmby ha ogueroike ñe’ẽita oñemoag̃ui hag̃ua tekoatýpe.

 

Ombohape oñondive tembiapo tenonde gotyorã, upépe oñemoneĩta upe apopyrã guarani ñe’ẽ ha lengua de señas-pe, kóicha oñemba’apo mbaretévo Paraguáipe ojeroike ha oguata hag̃ua ojoykére arandupy ha ñe’ẽnguéra.

PÑS og̃uahẽkuri Comunidad Puerto Barra-pe Aché aty reheguáva

Posted on 06/09/2024

Pe arakõi ohasaramóvape, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) og̃uahẽkuri Comunidad Puerto Barra-pe Aché aty reheguáva, opytáva Naranjal-pe, Alto Paraná tavusúpe, ikatu hag̃uáicha oñeñongatu ha oñeñangareko katui Aché ñe’ẽ rehe. PÑS rérape og̃uahẽ upépe isãmbyhyhára karai Javier Viveros, omoirũ ichupe Ypykuéra Ñe’ẽ Ñeñongatu ha Ñemyasãi Moakãharapavẽ, kuñakarai Rossana Bogado de Orué; oĩ avei Matías Medina, Ypykuéra Ñe’ẽ Ñemyasãi ha Jekuaauka Mbohapehára, avei Bjarne Fostervold ha Andrés Torales, consejero de Área.

 

Oĩ aja hikuái upe tekohápe oñemboguatákuri peteĩ ñembyatypy  oñembosako’i hag̃ua peteĩ Amandaje ko’ã atýpegua ndive oñemoneĩ hag̃ua umi Aché ñe’ẽ, tekotevẽva ojejapo  oñeñangareko katui ha oñemombarete jey hag̃ua iñe’ẽnguéra. Ko atyhápe, oñeñemongeta mba’e mba’épa ikatu ojejapo Ache ñe’ẽ oñeñongatu hag̃ua, oñemomba’guasúvo avei ko tembiapo ouporãtava ndaha’ei Ache atyguápe g̃uarãnte, katu kóva oipytyvõta avei ñe’ẽ ha arandupy ñane retãmegua hekoveresãi hag̃ua.

 

Tapicha katupyry Bjarne Fostervold ichagua oipytyvõramo oñemboguatakuaa heta apopyrã ndetuicháva, oñembojekupytývo oñondive kuaapy tembikuaaregua ha umi tapicha atýpegua rembiasa ha arandutee.

Visita de asesoramiento lingüístico a la gobernación del Ñeembucú

Posted on 06/09/2024

En el marco de la implementación de las Unidades de Asuntos Lingüísticos (UAL) en las estructuras organizacionales de las municipalidades y gobernaciones, conforme al decreto 6797/17, se llevó a cabo una visita de asesoramiento y acompañamiento técnico-lingüístico a la gobernación del Ñeembucú. Esta iniciativa también forma parte de las acciones del gobierno central dentro del Sistema de Protección Social.

La delegación de la Secretaría de Políticas Lingüísticas (SPL), integrada por Esmilse Ramírez y Karin Mendoza, fue recibida por la secretaria departamental de educación, Cynthia Ortega Irigoitia en su despacho. Durante la reunión se abordaron temas clave como las implicancias de la Ley 4251/10 de Lenguas, la Ley 6530/20 de lengua de señas paraguaya y su decreto reglamentario 9274/23. Se discutieron los mecanismos de colaboración interinstitucional disponibles para fortalecer las capacidades lingüísticas de los distritos que forman parte de la gobernación.

Uno de los temas destacados fue la elaboración conjunta de un material de apoyo pedagógico bilingüe (guaraní – castellano), con el objetivo de educar a los estudiantes beneficiados por el programa “Hambre Cero” en el departamento. Esta iniciativa busca promover una alimentación nutritiva, sana y suficiente.
La reunión fue un paso importante hacia el fortalecimiento de las capacidades lingüísticas en la región y reafirma el compromiso del gobierno en la promoción de las lenguas oficiales y la inclusión de la Lengua de Señas Paraguaya en el ámbito educativo y social.

PÑS ombyasy Dr. Tracy Lewis rekovejeíre

Posted on 05/09/2024

26 jasypoapy jave, Siracusa (Nueva York)-pe omano Dr. Tracy Lewis, 76 arýpe. Karai Tracy Lewis hekovereñói Colorado távape,  ary 1947-pe.  Oñemoarandúkuri Dartmouth College ha Universidad de Brown-pe, Tracy omba’apo mbo’eháraramo 46 ary pukukue, umíva apytépe oiko 36 ary español ha portugués ñe’ẽ mboeháraramo, State University of New York en Oswego-pe, upépe ojehechakuaa ichupe Mbo’ehára Ha’evévaramo.

 

Tracy imitã aja ohasavekuri Etiopía-pe, hogayguakuéra ova mboyve Potsdam, Nueva York-pe. Ha’e ohayhu añeteva’ekue ñe’ẽnguéra ha ojehekombo’e ha’eñoite guaraní, italiano, amárico ha ambueve ñe’ẽme.

 

Paraguái ñe’ẽporãhaipyre, ñe’ẽ ha arandupy ohayhu añetégui, ou heta jey ñane retãme, ohejahaguépe ipypore tekombo’e ha ñe’ẽporãhaipyrépe. Ohai ha omyasãi mbohapy aranduka ñe’ẽpoty reheve, oĩva inglés, español ha guaraní ñe’ẽme, kóicha ohechaukávo ikatupyryha ojuhu hag̃ua ñe’ẽpoty tekoaty rekopýpe. Upéichante avei, ha’ékuri moñe’ẽhára laico, tupão episcopal St. Matthew’s, Liverpool-pe.

 

PÑS guive rombyasy ko tapicha katupyry rekovejei, hekove aja omba’apo kyre’ỹva’ekue guaraní ñe’ẽ rehehápe, ñe’e ohayhu añete ha ohesa’ỹijo pupukuva’ekue, ipype ohaihaguére avei heta ñe’ẽpoty.

PÑS oĩkuri ñe’ẽmyasãiháramo amandaje recharamombýpe

Posted on 05/09/2024

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) oĩkuri Tembikuaa, Arandupy ha Tekoatyregua Amandaje 7-hápe, ombosako’iva’ekue Universidad Católica, Itapúapegua (Encarnación tavaygua). Ñe’ẽnguéra Rapereka Moakãharapavẽ, karai Arnaldo Casco Villalba, oñe’ẽ ha omog̃uahẽ upépe pe tembikuaareka «Estudio sobre la toponimia en la lengua guaraní del Paraguay»-gui osẽva’ekue.

 

Ko aty guasuete ojeikuaakahápe opáichagua tembikuaareka oikókuri Savoy Hotel Encarnación-peguápe, ha oiko 29, 30 ha 31 jasypoapy jave.  PÑS rérape oĩ avei tembikuaarekaháramo kuñakarai Biera Yboty Cubilla, Ñe’ẽnguéra Rapereka Moakãharapavẽmegua.

 

Ko tembiapo guasuete guaraní ñe’ẽ toponimia rehegua, PÑS ombosako’iva’ekue rupive ojeikuaa, oñehesa’ỹijo, oñemohenda, ojeipapa ha oñemoambue ko’ã topónimo oĩva ayvúpe, Guarani Ñe’ẽ Rerekuaa ojerureháicha ijapoukapykuérape.

 

Ko tembikuaarekápe ojejuhu 3941 topónimo oĩva guaraníme, ko’ãva apytégui 2709 oĩ guaranietépe, ambue katu ojoaju ambue ñe’ẽ rehe, ko’ãva ha’ehína castellano, ypykuéra ñe’ẽ térã pytagua ñe’ẽ ndive. Umi ñe’ẽ retakuégui, 3110 ñe’ẽ (79 %) oikotevẽ ñemyatyrõ ijehaipýpe.

UNI oipyhy “Cátedra Guaraní AUGM-pegua” omokyre’ỹ hag̃ua guaraní ñe’ẽ rapereka ha jehekombo’e América del Sur-pe

Posted on 05/09/2024

Tetã Mbo’ehaovusu Itapuapegua rógape, Consejo Superior Universitario (CSU) kotyvusúpe oñembohasákuri tembiporupyahu rupive “Cátedra Guaraní AUGM-pegua”, ombosako’iva’ekue Asociación de Universidades del Grupo Montevideo (AUGM). Ko tembiapoguasu ombyatypaite umi tapicha katupyry omba’apokyre’ỹva guaraní ñe’ẽ ñemyasãi, ñembo’e ha jehapereka rehe América del Sur-pe.

 

Ko atýpe oñe’ẽ ñepyrũ Tetã Mbo’ehaovusu Itapuapegua Sãmbyhyhára, mbo’ehára Doctor Hermenegildo Cohene Velázquez, omoirũ avei ichupe Vicerrectora, Dra. Nelly Monges de Insfrán.

 

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha rérape oñe’ẽkuri Ñe’ẽnguéra Rape’apo Moakãharapavẽ, kuñakarai Celia Godoy, ha’e omomba’eguasu ko’ãichagua tembiapo oipytyvõgui guaraní ñe’ẽ oñemombarete ha ojehecha hag̃ua mamo hendárupi, ñe’ẽ ha arandupy mba’erekopyháicha. Upépe oñe’ẽ avei, viceministro Educación Superior-pegua (MEC) ha Consejo Nacional de Educación Superior (CONES) mburuvicha, karai Federico Mora.

 

Ko tembiapópe oikékuri heta mburuvicha ha tapicha oĩva mbo’ehaovusu América del Sur- rérape, upéichante avei CSU kotyguasúpe oĩkuri heta temimbo’e ha mbo’ehára, ha’ekuéra ou Formación Docente Centro Regional “Gral. Patricio Escobar-gua rérape” Encarnación tavaygua (CREE) ha Facultad de Humanidades, Ciencias Sociales y Cultura Guarani rerapegua.

 

Ñomongeta oñemomba’eveva’ekue oñembohéra “Guarani ñe’ẽ ha ipuruhára rapereka tetãpy ha tetã jerére: ¿Mba’e tembikuaarekápa oĩ? ¡Mba’e tembikuaarekápa oñeikotevẽ?”, ko’ápe ojehechauka umi tembiapo ojeguerekóva ko’ág̃aramo guaraní ñe’ẽ rehegua ha mba’épa tekotevẽ gueteri ojehaperekave tenonde gotyove.

Peteĩ ñomongeta oĩháme umi líder ha lideresa ojeikuaaukákuri marandu ypykuéra ñe’ẽ rehegua.

Posted on 05/09/2024

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) ha Programa de las Naciones Unidas para el Desarrollo (PNUD) Paraguáipegua, Iniciativa Global TICCA ha Programa de Pequeñas Donaciones, ombosako’íkuri «Ñomongeta umi mburuvicha guasu ypykuérava oñe’ẽhápe ypykuéra ñe’ẽ ñeñangareko ha ñemombaretejeyrã rehe». Ko tembiapoguasu oñembosako’íkuri Comité Directivo Nacional ñepytyvõme, ko atýpe oĩ Ministerio del Ambiente y Desarrollo Sostenible, Instituto Forestal Nacional, Red POJOAJU, REDESPI ha Federación por la Autodeterminación de los Pueblos Indígenas.

 

 

Ko ñembyaty aja, ojeikuaauka marandu ñe’ẽnguéra rapereka rehegua, oñehesa’ỹijohaguépe Paĩ Tavyterã ha Mbya Guarani rekove, ko tembiapo omotenondékuri PÑS mba’apoharakuéra umi ypykuéra atygua ndive ha Programa TICCA/PPD/PNUD Paraguái ñepytyvõme. Ko marandu ojehechauka ñepyrũva oike umi tembiapo oñemboguatáva Ypykuéra Jasy ryepýpe, Oficina del Coordinador Residente ONU Paraguái ha Grupo Interagencial de Pueblos Indígenas jeykeko mbaretépe.

 

 

Ko tembiapo rupive ojehechakuaáta mba’eichaitépa umi aty Paĩ Tavyterã ha Mbya Guarani oiporu iñe’ẽ tee, Jeguahaty ha Ka’aguy Poty Rorýpe, Concepción tavusúpe, ha avei Naranjito ha Karumbe’ýpe, San Pedro ha Caazapá tavusúpegua. Ko’ã marandu osẽva upe tembikuaarekágui ombohapéta tembiaporã oñemboguatava’erã ko’ã ñe’ẽ ñangarekorã, kóva ojehechakuaa heta rupi hetaha ypykuéra ohejáva iñe’ẽ tee oñe’ẽ hag̃ua ambue ñe’ẽme.

 

 

Upéichante avei, ko tembiapo osẽ pyahúva oñemog̃uahẽ jehaipy rupive, ojeguereko peteĩ aranduka peteĩteĩ ypykuéra atýpeg̃uarã, ojehechahápe iñe’ẽnguéra jeporu opaite mba’épe hekoha ryepýpe. Iporã ojeikuaa avei ko’ã aranduka ikatuha ojehu digital-pe PÑS ñandutiroguépe.