Category Archives: Marandu

PÑS omoneĩ jey iñe’ẽme’ẽ ñe’ẽita jeiporu rehegua “Caaguazú Lee” Aranduka ha Tembikuaaty Ñemurãme

Posted on 12/08/2025

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) oĩkuri “Caaguazú Lee” Aranduka ha Tembikuaaty Ñemurãme, ojegueroguatava’ekue Coliseo Departamental “El Cerrito”-pe, táva Coronel Oviedo, Caaguazú Tavusúpe. Ko tembiapo guasu ombyaty umi tapicha oúva ñe’ẽpoty apokuaahára, tembikuaaty ha tekombo’e rehegua.

PÑS sãmbyhyhára, karai Javier Viveros, oñepyrũkuri temimoĩmby rérape ijehechauka ko’ág̃agua jehaikatu Paraguáipe, ombojoajúva ñe’ẽ rehegua mba’ekuaarã, ñane retã reko ha tavarandu rehe. Iñe’ẽme’ẽme, omyesakã ñe’ẽnguéra reko ko’ág̃aite Paraguái ryepýpe, ha avei ohechauka mba’éichapa jehaikuaapy omomýi ñane rekotee ha tokoaty mandu’apy.

Ñe’ẽnguéra Rape’apo Moakãhárapavẽ, Alcibiades Brítez, omyesakãkuri Paraguái ñe’ẽnguéra ñe’ẽ tee jeiporu rehegua, guaraní ha castellano. Imandu’a avei mba’éichapa oñembohovái umi jeiporu apañuãi ha umi mba’e oúva Léi Ñe’ẽ reheguágui.

Ñe’ẽ Ypykuéra Ñongatu ha Ñemoherakuã Moakãharapavẽ, kuñakarai Rossana Bogado, oñe’ẽkuri peteĩ tembiasakue oñe’ẽhápe umi tembiapo ojejapóva ñe’ẽ ypykuéra ñongatu rehehápe, ko arýpe, “Pa ary Ypykuéra Ñe’ẽ” ryepýpe. Ohechaukákuri avei umi tembiapo ojejapómava PÑS rupive.

Ñe’ẽnguéra rapereka moakãhárapavẽ, karai Arnaldo Casco Villalba, omombe’u umi tembiapo oñemoñepyrũva PÑS guive, ha ohesa’ỹijo avei mba’éichapa tembikuaareka oñemomba’e tembikuaaty ñemyasãi rupive.

Lengua de Señas Paraguaya Ñemohenda, Ñemoherakuã ha Mboheraguapyha mbohapehára, Luiz Fernandes, ohechaukákuri umi tembiapo ogueroguatáva Lengua de Señas Paraguaya (LSPy) rehegua, ha mba’éichapa oñemotenondehína ñe’ẽ ñemoneĩ aty ohendúva’ỹvape g̃uarã.

Ikatúta gueteri ojeike AranduPy 2025 ñehenohápe. Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) omombe’u ikatúta gueteriha ojeike mokõiha “AranduPy – Ñe’ẽreka Poravopyre Arypegua” rehe. Ko tembiapo guasu jehupytyrã ha’e ñe’ẽreka ñemombarete ha marandu pyahu ñemyasãi ñe’ẽ rehegua ñane retãme.

AranduPy 2025-pe oĩta peteĩ jehepyme’ẽ peteĩhápe: (₲ 10.000.000); ha mokõiha jehepyme’ẽ (₲ 5.000.000), umi tembikuaaty iporãvéva ojehechakuaáva rehegua, opaite tembikuaaty ojeiporavóva añemyasãita peteĩ arandukápe upe rire.

Umi base ha ñe’ẽ jehechapy ojejuhukuaa PÑS web-pe (www.spl.gov.py). Umi kuatia oñemoneĩtava ojehechakuaáta correo electrónico dgil@spl.gov.py rupive añoite. Ara pahague oñeme’ẽ hag̃ua kuatia ha’e ára viernes 26 jasyporundy 2025-pe.

Upe kuatia tembikuaaty ikatu ojehai mokõive ñe’ẽ teépe (guaraní térã castellano-me), ha ikatu oñe’ẽ oguerekóva apopyre ñane retã ñe’ẽnguéra, 19 ñe’ẽ ypykuéra, pytagua ñe’ẽnguéra oñe’ẽmáva ñane retãme, térã Paraguái Ñe’ẽ’ỹva ñe’ẽ rehegua (LSPy).

PÑS  oĩkuri ponencia internacional oñeñe’ẽhaguépe Conocimientos Tradicionales ha iñeñangareko rehe

Posted on 12/08/2025

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha ( PÑS) oĩkuri ponencia internacional reheguápe heropýva “La Propiedad Intelectual como Herramienta para la Protección de los Conocimientos Tradicionales”, ojeguerojeráva Tetãygua Apytu’ũroky mba’etee Moakãha  (DINAPI) henduhára kotyguasúpe. Oĩhápe karai katupyry apytu’ũroky mba’eteépe, Jorge Chávarro Aristizábal.

Ko mba’ejehupy ikatukuaákuri oykeko rupi Apytu’ũroky mba’etee Interamérica-gua Aty ha ijehupytyrãkuri toñembopypuku ñomongeta  oñemba’ajoaju rekávo Paraguáipe  kuaapy jepokuaa reheguáre, ojegueroikehápe opa mba’e ypykuéra aty  arandupy ha ñe’ẽkuaaty  rehegua jehechaukapy.

Ñepyrũhápe , Tetãygua Apytu’ũroky mba’etee moakãhára, Claudia L. Franco Quevedo, ohechakuaa tembiapo ogueroguatáva tapichakuéra oĩva  Ñemba’apo Tetãháicha oñeñangareko rekávo mba’ekuaaita jepokuaa rehe, oisãmbyhýha Tetãygua Apytu’ũroky mba’etee Moakãha, ojehechaukahápe oñemboguataha léi rehegua  ñekuaave’ẽ omoakãrapu’ã, oñangareko ha omomorãkuaátava ñane retã arandupy ha ypykuéra mba’etee.

PÑS rérape , Moakãhárapavẽ Ypykuéra Ñe’ẽ Ñeñongatu ha Ñemyasãi , Rossana Bogado de Orué , omog̃uahẽporã karai katupyry Colombia-guápe guarani ñe’ẽme, ko mba’e og̃uahẽporãiterei karai oñepepirũvape. PÑS omomba’e ko pa’ũ oñemombarete rekávo ñoñe’ẽme’ẽ temimoĩmbyháicha ojeguerekóva oñeñangareko ha oñemyasãivo kuaapy jepokuaa ha ypykuéra ñe’ẽ, ha’éva yta imba’eguasurekóva ko ñande arandupy mba’etee reheguápe.

Mba’ejehupy pukukue , karai katupyry Jorge Chávarro omyasãi umi marandu karakukuete ojeguerekova’erã  kuaapy jepokuaa reheguáre, he’ihápe ohasava’ekue tetã ambuére kuaapy jepokuaa jeguerojerápe  ha ohechakuaa omba’apo jave temimoĩmby oñondive ikatuha  oñeñangareko porãve hese. Upéi, oñeñomongeta tapichakuéra omba’apojoajúva ndive , upépe ojehechauka umi mba’e ojehupytýmava 2019 guive oñemba’apohápe apopyrã léi reheguáre.

Mba’ejehupýpe oĩ tetãmegua  mburuvichakuéra, tetãygua temimoĩmby rérape oúva – umíva apytépe PÑS- ypykuéra ñemoirũmby, avaaty tendaygua, tapichakuéra, Industria  rehegua mba’etee ñemoirũmby ha Tetãygua Apytu’ũroky mba’etee

Yhũ tavao ha PÑS oho porãiterei tembiapo ogueroguatáva oñondive ñe’ẽkõi rehehápe

Posted on 12/08/2025

Yhũ tavao ha Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) oñombyaty omba’aporãve rekávo oñondive ogueroikévo hembiapopýpe umi política pública  ñe’ẽkõi tee oñemyasãihápe.

Ñombyatyhápe oñeñe’ẽ umi mba’e ojehupytýmava rehe cartelería  oñemoñe’ẽkõihápe, upéicha avei iñag̃uimaha iñasãi. Upe mba’ére, ojehechakuaa Yhũ tavao ogueroikemaha ñemog̃uahẽ rehegua cartel ñe’ẽkõime , omombaretévo upe iñe’ẽ oñeha’ãtahápe guarani ñe’ẽ ha castellano tojehechave.

Avei oñeñomongeta mba’éichapa ikatu oñemba’apojoajuve tenondeve gotyo, umíva apytépe, tojejapo ha tojehecha upe organigrama institucional ñe’ẽkõiháicha, ko’ã mba’e  ikatu omombareteve tavao rembiapo  ogueroikehápe ñe’ẽ jeporu joja .

Péicha avei, oje’e heta mba’e tavao arapokõindy arandupy reheguáre, avei toñembohape ambue tembiapo  ikatuhag̃uáicha tojeporu, toñemomorã ha toime guarani ñe’ẽ castellano ykére tenda público, jehekombo’e  ha ambue temimoĩmbýpe.

PÑS rérape omoirũ  Alcibiades Britez Arrúa, Ñe’ẽnguéra Rape’apo Myakãhárapavẽ , ha Diego Duarte, Ñe’ẽnguéra Rekoguatarã Mbohapehára. Yhũ tavao rérape oĩkuri Lic. María Elena Caballero de Mereles, Unidad de Asuntos Lingüísticos(UAL) -pe omba’apóva, ha Lic.Celso Andrés Robertti Duarte temimoĩmby pytyvõhárapavẽ.

Yhũ tavao omombarete iñe’ẽ omba’apo porãve rekávo ñe’ẽkõi rehe ha omba’apojoaju PÑS ndive oho hag̃ua tenonde gotyo umi tembiapo oñemboajehápe tavayguakuéra derécho ñe’ẽnguéra rehegua.

Capitán Miranda Tavao ha SPL omba’apo oñondive guaraní jeporu ñemombarete rehe

Posted on 05/08/2025

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (SPL) ha Capitán Miranda Tavao oñe’ẽme’ẽvo mokõive ñe’ẽ tee jeporu ñemotenonde. Tavao rérape, Pytyvõharapavẽ Alba Curtido, oñombyatýkuri Diego Duarte ndive, Ñe’ẽnguéra Rekoguatarã Mbohapehára PÑSpegua.

Upe atýpe, mokõive temimoĩmby ohechauka ijepytasóvo oñomoirũ hag̃ua tembiapópe, ikatu hag̃uáicha ojehupyty avei tavao ñemoñe’ẽkõi. Avei, oñeñe’ẽkuri ikatutaha ojeiporu guaraní castellano ykére, umi Tavao kuatia jehaípe, he’iháicha Léi N.º 4251/10 Ñe’ẽ rehegua.

Péicha, ojehechauka oñemba’apoha Tavao ryepýpe jeroikeverãre, arandupyeta omomba’éva tavayguakuéra derecho iñe’ẽteépe.

PÑS ha Encarnación Tavao omba’apo oñondive ñe’ẽkõi rehe

Posted on 01/08/2025

Ko ñombyatýpe, oñomoirũ Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (SPL) ha Encarnación Tavao, oñeha’ãvo ohekombo’e ha omombarete ñe’ẽkõi Tavao mba’apoharakuéra apytépe. Oĩkuri  Fernando Scholz, Encarnación Tavao Rekombo’e Moakãhára; Blanca Ríos, Guaraní Angirũ atýgui; ha Diego Duarte, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhapegua, Ñe’ẽnguéra Rekoguatarã Mbohapehára.

Ko ñombyaty jave, oñehechákuri mba’eichaitépa Tavao omba’apo umi techaukaha rehe ha avei mba’eichaitépa omog̃uahẽ marandu, jehechakuaa avei mba’éichapa oiporu joja hikuái mokõive ñe’ẽ tee, guarani ha castellano. Oñemomba’eguasu tekotevẽha oñembojoapy tembiapo techaukaha ñemoñe’ẽkõi rehegua hesakã porãháicha ha ohechaukáva ñane arandupy he’iháicha Ñe’ẽnguéra Rehegua Léi.

Upéicha avei, ojepyta peteĩ ñe’ẽme oñemba’apotaha oñondive SPL ha Tavao ohekombo’évo mba’apoharakuérape , ikatu hag̃uáicha oñemombarete iñarandupy ha iguarani jeporu oñemomba’eguasúvo mokõive ñe’ẽ tee. Mokõive temimoĩmby oñe’ẽme’ẽ omoirũvo tavayguarakuéra jeroikevépe oñemomba’eguasúvo derecho oguerekóva iñe’ẽme.

Itapúa Tavusuopegua ruvichakuéra omombareteve iñepytyvõ PÑS ndive guarani ñe’ẽ ñemoherakuã rehehápe

Posted on 01/08/2025

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) ha Itapúa Tavusuopegua moakãharakuéra, Guarani Angirũ aty ñepytyvõ reheve, ohechaukajey iñe’ẽme’ẽ ojepytasóvo oñondive mokõive ñe’ẽ tee ñemoherakuãme. Oĩkuri Diego Duarte, Ñe’ẽnguéra Rekoguatarã Mbohapeha PÑS-pegua; Estela Trinidad ha Blanca Ríos, Guarani Angirũ rérape; Lorena Castillo, Marandumyasãihára; ha Julia Rivas, Itapúa Tavavusuo Jehekombo’e Moakãhára.

Upe ñomongetápe oñemombe’úkuri umi tembiapo ojehupytýmava, umíva apytépe oĩ techaukarã temimoĩmby ryepýpe mokõive ñe’ẽme —guarani ha castellano—, Léi Ppy. 4251/10 Ñe’ẽnguéra rehegua he’iháicha. Ko’ã temimoĩmby ikyre’ỹ oñemotenonde hag̃ua ko apopyrã, ikatu hag̃uáicha ojehecharamo ha oñemomba’e guarani jeporu temimoĩmby tetã mba’évape.

Upéichante avei, oñe’ẽme’ẽ oñemba’apóvo ñe’ẽkõi ñemoherakuã rehe TIC rupive, ojepuru hag̃ua jojaite ñanduti rendápe, red social-pe ha ambue plataforma digital-pe, ikatu hag̃uáicha ñane ñe’ẽ og̃uahẽ tavayguakuérape ha ko’ýte mitãrusu ha mitãkuñanguérape.

Cambyretá Tavao ha PÑS omombarete guarani ñe’ẽ jeporu

Posted on 01/08/2025

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) ha Cambyretá Tavao omoakã peteĩ ñemoñepyrũ pyahu temimoĩmby ryepýpe, oñembohapéva mokõive ñe’ẽ tee jeporu joajúpe. Tavao rérape, Mitãrusu Remimoĩmby Motenondehára Emanuel Rolón oñombyatýkuri Diego Duarte ndive,  PÑS-pegua Ñe’ẽnguéra Rekoguatarã Mbohapeha guive.

Ko ñombyatýpe, mokõive temimoĩmby ohechaukákuri iñe’ẽme’ẽ ojegueroguatávo apopyrã ikatu hag̃uáicha oñemoĩ mokõive ñe’ẽ tee tavao ryepýpe umi techaukahápe. Avei, oñeñomongetákuri ikatuha oñemoĩ Guarani ñe’ẽ, castellano ykére umi kuatia ojeporúva tavao ryepýpe, hekoitépe Léi Ppyº 4251/10 Ñe’ẽnguéra rehegua.

Ko ñemoñepyrũ pyahu tuichaiterei mba’e, omoakãva tembiapópe jeroike opavavépe, aranduty ha tavayguakuéra orekóva derecho iñe’ẽme.

PÑS HA UNI omba’apo oñondive ojejapo hag̃ua Léi Ñe’ẽnguéra rehegua he’iháicha

Posted on 30/07/2025

Oñombyatýkuri mokõive temimoĩmby ojehupytysehápe tembiapo oñondiveguáva oñemotenondévo Léi N.º 4251/10 “Ñe’ẽnguéra Rehegua” Ñe’ẽnguérare Ñembohapeha Renda(ÑÑR) rupive Universidad Nacional de Itapúape (UNI) mbo’esyrykuérape. Oñembojoapyniko ko tembiapo oñemoañetévo umi yvypóra ñe’ẽ derecho heñóiva Léi rupive ñane retãme.

Ko atýpe, oñehesa’ỹijókuri umi tapereko ikatuhápe ojeroike guarani ñe’ẽ jeporu temimoĩmby ha tekombo’e ryepýpe, oñemomba’eguasúvo tekotevẽha oñeñemohenda porã jey umi techaukaha kuatia ha marandu mokõive ñe’ẽ tee rupive. Upéicha avei, oññeñomongeta mba’éichapa oñemombaretevekuaa ÑÑR ryepýpe ojehekombo’e ha ojehesape’a hag̃ua mba’apoharakuéra UNI-pe oĩva, ikatu hag̃uáicha guarani ojeipuru kyre’ỹme mbo’ehaovusúpe ha avei ára ha ára ojeikoha rupi.

Oĩkuri ko ñombyatýpeUNI-pegua Moakãha hetaichagua rérape oĩva, ha avei Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) remimoĩmbygua, umíva apytépe: Blanca Ríos (UNI), Elvia Estela Trinidad Colman (docente de la UNI), Carolina Balcázar Bogado (Difusión Cultural), Diana Rodríguez (Dirección General Académica y de Investigación), Patricia Talavera Agüero (Docente Bilingüe), Mirtha Dalila Lugo (DGAI – Dpto. de Lenguas), Mary Cabral F. (Dirección de Innovación Educativa), Gloria Arias (DGAI), Antonio Kiernyezny (DECANO-UNI – Facultad de Humanidades) y Diego Duarte (PÑS).

Ko ñembyaty rupive, oñemohendákuri peteĩ tembiapo ñemohenda, ikatu hag̃uáicha ojegueroguata tembiapo pya’e ha mbyte pukukue. Umi tembiapo apytépe oĩ: ÑÑR rembiapo peteĩteĩ umi mbo’ehaovusúndi ojesarekóvo kuatia ha techaukaha ñemoñe’ẽkõi PÑS ñepytyvõ rupive. Temimoĩmby oñombyatyva’ekue oñe’ẽme’ẽjey omba’apo hag̃ua oñondive, ojehupyty hag̃ua guarani jeporu peteĩcha, ha upéicha rupi oñemombareteve tekombo’e yvate ha’evevéva, oikehápe opavave, hekopete ha omoneĩva Paraguái ñe’ẽkõi rehegua.

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha, oĩkuri Dos Cocos Tavaygua Ypykuéra Mba’éva Ñe’ẽasãiha  hi’arambotýgui paapyha arýpe.

Posted on 24/07/2025

Ára 19 ha 20 jasypokõi, Karai Ministro Javier Viveros oĩkuri umi tembiapo ojegueroguatava’ekuépe Dos Cocos Tavaygua Ypykuéra Mba’éva Ñe’ẽasãiha hi’arambotýgui paapyha ary.  Ko ñe’ẽasãiha oĩ Teniente Manuel Irala Fernández távape, opytáva Presidente Hayes tavavusúpe. Ko temimoĩmby tavayguániko Enxet Sur-guakuéra mba’e ha oguerojera hembiapokuéra iñe’ẽtee ypykuérape.

Oĩkuri avei Matías Medina, Ypykuéra Ñe’ẽ Ñemyasãi ha Jekuaauka Mbohapeha oĩva Ypykuéra Ñe’ẽ Ñeñongatu ha Ñemyasãi Myakãhapavẽ poguýpe.

Ojegueroguatákuri peteĩ aty guasu tendota, mbo’ehára, ñe’ẽhára ha tavayguakuéra ndive, oñeñe’ẽhaguépe mba’éichapa ikatu oñemotenonde tembiapo oipytyvõtava Enxet ñe’ẽ ñemoasãi ha ñemombaretépe.

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha omoañetejey omoirũtaha hekopete, omba’apo joajúpe ha ome’ẽtaha iñe’ẽkuaatýre, oñemohendaháicha ñane retã ñe’ẽnguéra rehehápe ojejapóva política pública ñemoañete rehe, oñeñongatu ha oñemoherakuã hag̃ua heta hendáicha.

Tekombo’e aranduka rehegua ijaty ko arapópe

Posted on 21/07/2025

Consejo Nacional de Lectura y el Libro (CONALIB) ijaty ko arapópe hi’árape’ỹ oñe’ẽ hag̃ua hikuái ,viru oñeikotevẽvare ojehepyme’ẽ hag̃ua umi apopyrã,oñemoheñói,oñemoñe’ẽ’asa ha oñemyasãi hag̃ua aranduka ñemoñe’ẽ rehegua ojekuaaukávo upéicha ñe’ẽnguéraita oĩva ñane retãme.

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha rérape oĩ Consejero Titular CONALIB renondépe Arnaldo Casco Villalba,Ñe’ẽnguéra Rapereka Moakãhapavẽ.

Marandúkuéra ko tembiapopegua ikatu ojejuhu  https://culturapy.my.canva.site/conalib-2025.