Category Archives: Marandu

Cátedra Guaraní oikékuri peteĩ feria del libro tuicháva Argentina retãmeguápe

Posted on 04/11/2025

Cátedra Guaraní Asociación de Universidades del Grupo Montevideo (AUGM) Universidad Nacional de Asunción (UNA) pegua oĩkuri XII Feria del Libro Caá Catí “Cuna de Poetas”, oñemotenondéva tavaguasu Corrientes, Argentina retãme, arapokõindy paha ohasaramóvape. Ko aty guasúpe oñeñe’ẽkuri “Guarani en el Sistema Educativo del Paraguay” rehe ohendukáva Dra. Celia Godoy, omotenondéva pe guaraní ñehekombo’e ha omyakãva pe Licenciatura en Guaraní Instituto Superior de Lenguas UNA-pegua.

Ko aty guasúpe oĩkuri mburuvichakuéra ambue tatãygua, haihára ha umi mbo’ehaovusu tuichaicháva, umíva apytépe ojehecharamo ko Cátedra Guaraní Universidad Nacional del Nordeste (Argentina) ha avei Centro de Estudios Etnográficos Facultad de Humanidades rehegua.

Ojekuaava’erã Yvyty Ka’a Katĩ ha’eha pe táva réra itujavéva ojehaiva’ekue táva Corrientes-pegua ha, guaraní ñe’ẽme, he’ise “yvyty yvate oguerekóva tyakuã tatatĩva ha mbarete ka’avokuéra upepeguápe”.

Ko téra osẽ ypy peteĩ marandu 1637 arýpe pa’ikuéra jesuita Pedro Domenech ha Juan Sixto rupive, omombe’uhápe poapypa mbohapy tapicha guarani oikóva Yvyty Ka’a Katĩme. Ko aty renondépe, umi jesuita omongarai chupekuéra “umi poapypa mbohapy” ha oheja hikuái Tupãsy Rosario ra’ãnga ohechaukáva ohasahague upérupi.

Pe Municipalidad réra oje’eva’ekue, oisãmbyhýva intendente Jorge Meza ha ipytyvõharakuéra, oiporavóva ko téra omomba’eguasu ha omombaretévo joaju guaraní arandupy ha tekoha, peteĩ tembiapo juaju oñemotenondéva oikomava’ekuépe Universidad Nacional del Nordeste ndive.

PÑS oĩkuri amandaje 20 ary Tekoporã Mbarete ára reheguápe

Posted on 04/11/2025

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) rérape oĩkuri Celia Godoy, motenondeharapavẽ Dirección General de Lengua de Señas-pegua, amandaje omomorãva 20 ary Tekoporã Mbarete rehegua.

Ko aty guasu ombosako’i Ministerio de Desarrollo Social (MDS), oipytyvõva chupe organización ha mbo’ehaovusuita oykekóva omombaretevévo ko política pública, tuicha mba’éva Tetã Rekuái apopyrãme g̃uarã omochi’ĩvo mboriahu reko ha omombaretevévo opaichagua tapichakuéra viru reko rehegua.

Ko tembiapo guasu oikókuri Centro Cultural Puerto de Asunción rógape ha oñe’ẽkuri ko aty ñepyrũme Ministerio de Desarrollo Social motenondehára, Tadeo Rojas, omomba’eguasúva ko ojeheróva Tekoporã heñoihague ombohovái hag̃ua, mboriahu reko pa’ũme, Estádo rembiapoteévaramo ome’ẽhápe pirapire peteĩ ogayguápe ohechávo avei opavavete pypeguávape, omotenondévo umi oikotevẽvévape.

Péicha avei, omomba’eguasu ko tembiapo oheka ndaha’éi omboguejývo mboriahu reko añónte, avei oipe’ase tekoasy ojehúva heta tapichápe ogueroikesehápe derécho tuicha mba’éva ikatúva tekotee, tekombo’e, tesãi, karuporã ha óga rehegua.

Ojejapo PAACI documental mokoĩha Pueblo Nivaĉle rekohápe.

Posted on 04/11/2025

Arapokoĩndy ohasava’ekuépe ojejapo documental mokoĩha Programa de Acceso al Audiovisual a Comunidades Indígenas (PAACI) ryepýpe, omotenondéva Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha, Instituto Nacional del Audiovisual Paraguayo (INAP), Instituto Paraguayo del Artesano (IPA), Secretaría Nacional de Cultura – Fondo Nacional de la Cultura y las Artes (SNC-Fondec) ha Instituto Paraguayo del Artesanía y la Cultura (IPAC).

Mba’apoharakuéra ko audiovisual-pegua osẽ oñe’ẽ tapichakuéra ko’ã atygua ndive ha ombyaty iñarandukuaakuéra ko documental-pe g̃uarã tekoha Jope, Samaria ha Campo Loa Nasuc, Pueblo Nivaĉle rehegua.

PAACI, peteĩháme, oipytyvõma mitãrusukuéra pueblo Angaité, Nivaĉle, Majui ha Guaraníme, ha oñemohu’ã hag̃ua ojejapohína irundy documental, ko’ãga oñemba’apóva hese.

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha omoĩrũ Naciones Unidas 80.º aramboty Paraguáipe

Posted on 04/11/2025

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) omoirũ aty jeguerovy’ahápe Organización de las Naciones Unidas (ONU) 80.º aramboty, oikova’ekue Banco Central del Paraguay Salón de Convenciones-pe, oĩ avei upe árape ñane retã mburuvichakuéra, diplomático, temimoĩmby ambue tetãyguáva ha ambueve oĩva’ekue ko atýpe.

PÑS rérape oĩkuri Rossana Bogado de Orué, Ypykuéra Ñe’ẽ Ñeñongatu ha Ñemyasãi Moakãhapavẽ moakãhára, ko atýpe oñemomba’eguasu Paraguáipe ojehechakuaa rehe arandukuaakuéra, ojeiko rehe py’aguapýpe, oñemboaje tapichakuéra derecho ha desarrollo sostenible.

Omoakã ko aty Igor Garafulic, Naciones Unidas motenondehára Paraguáipe, ijykére oĩ hendive hembireko ha 22 oĩva agencia-kuéra rerapegua, ONU fondo ha apopyrãnguéra oĩva ñane retãme, oporomomaitei ha oporomog̃uahẽ opavavépe, avei umi fuerza de paz-pe paraguaigua hecharamombýva oĩva ONU-pe.

Oñepyrũ ko jegueromandu’a opurahéi ñepyrũvo Ñane Retã Purahéiguasu soprano Alejandra Meza, upe rire ojehechauka ta’ãngamýi rupive karai António Guterres ñe’ẽ, pytyvõharapavẽháicha ha avei audiovisual ohechaukáva ONU rembiapo Paraguáipe. Oñeisãmbyhy ko atyguasu español-guaraníme ha oñembohasa avei lengua de señas-pe, ojegueroikévo péicha opavave ñe’ẽnguéra ha opavavetépe g̃uarãva.

Atyguasu aja, umi oĩva’ekuépe oñembovy’a grupo Anga Rory purahéi rorýpe, omoakã ha opurahéiva Lilia Doldán.

PÑS, MEC ha Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ omba’apo oñondive oguenohẽ hag̃ua kuatia guarani jeporurã rehegua tekombo’epýpe.

Posted on 04/11/2025

Mbohapyve temimoĩmby omba’apo ojoykére omyasãi ha omombareteve hag̃ua ñe’ẽkoĩ ñane retãme, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha, Ministerio de Educación y Ciencias (MEC) ha Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ rérapegua oñomongeta jahechápake ndojeguerekói peteĩ kuatia ombohapéva mba’eichaitépa ojeporuva’erã guarani umi mitã ha mitãrusukuéra oñembo’e hag̃ua mbo’ehao ryepýre. Ojeheka avei tojeporu hendapeporã Léi 4251/10 “Ñe’ẽnguéra rehegua” opaite jehekombo’erã ñane retãpýre.

PÑS rérape oĩkuri Alcibiades Brítez, Ñe’ẽnguéra Rape’apo Moakãhapavẽ pyruhára, Diego Duarte, Gestión de Políticas Lingüísticas-pegua mbohapehára; Arnaldo Casco, Ñe’ẽnguéra Rapereka moakãharapavẽ; ha Christian R. Ojeda, Dpto. de Estudios Linguísticos mbohapehára. Ko atýpe oĩ avei Zulma Trinidad, Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ rérape.

MEC rérape oĩ Carmen Duarte, Currículum moakãhára, Andrea Samudio, dpto. de Elaboración Curricular mbohapehára, ha Emilia Pérez, Enseñanza de Lenguas-pegua mbohapehára.

Ñomongeta aja, maymave temimoĩmby rérapegua ohechakuaa tekotevẽha oñembohapeporã mba’eichaitépa ojehai ha oñembo’eva’erã, peteĩchapa toñeguenohẽ umi aranduka oĩva mokoĩve ñe’ẽme ha avei guaraníme ojehai jave tove tojeykeko mbojojahakuéra ojerureháicha rehe.

Ko tembiapo ñondivegua rupive, PÑS, MEC ha GÑR ohechauka ojepytaso mbareteha ñane retã ñe’ẽkoĩ rehehápe ha avei tojegueroike ha toñemomba’e guarani jeporu umi tetã rembiaporã teépe ha opavavete tekombo’erãnguérame.

FALE 2025ombyaty 14 temimoĩmbýpe,tetãnguéra ñembyaty ñe’ẽ rehehápe

Posted on 22/10/2025

Foro Académico de Letras (FALE) 2025, iñe’ẽmbyrã hérava “Ñe’ẽ Kuaapýpe. El conocimiento tras las lenguas: una búsqueda permanente”, oñemboguatákuri 9 ha 10 jasypa jave ha ombyaty 14 temimoĩmby motenondehára omba’apóva tekombo’epavẽ rehe Praguái, Brasil ha Argentina retãygua.

Ko atyguasu ombyaty 35 mbo’ehára ha 24 temimbo’e tembikuarekahárape, omog̃uahẽva hembiasakue ha oñemongetáva mba’épa ohasa ko’ã ñe’ẽ hatekombo’e  ko’ág̃a ramo.

Oñeñe’ẽ ypykuéra ñe’ẽ ñembokuatia ha ñeñongatu rehe, kóvare oñe’ẽ kuñakarai Rossana Bogado de Orué, Ypykuéra Ñe’ẽ Ñeñongatu ha Ñemyasãi Moakãharapavẽ, Paraguái Ñe’enguéra Sãmbyhyha rérape.

Ko atyguasu oipytyvõ oñomoirũ ha oñemombarete hag̃ua ko’ã temimoĩmby rembiapo omba’apóva Cono Sur ñe’ẽita ha rekojoparaeta rehehápe.

Ko tembiapo ombosakoíkuri Instituto Nacional de Educación Superior (INAES) ha oykeko mbarete ichupe ambue temimoĩmby omba’apóva ñe’ẽnguéra rapereka ha ñemyasãi rehe.

PÑS mba’apoharakuéra omoirũ atyguasu ypykuéra puhoe moakãharakuéra ndive

Posted on 22/10/2025

Arapo 16 jasypa jave, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha mba’apoharakuéra Ramón Barboza ha Derlis Navarro, omoirũ peteĩ atyguasu oñembosako’íva pa (10) ypykuéra puhoe moakãharakuérape g̃uarã, oikova’ekue Coordinadora Nacional de Pastoral Indígena (CONAPI) rógape.

Ko atyguasúpe oĩkuri Comisión Nacional de Telecomunicaciones (CONATEL) mba’apohára, Edith Villalba, ohendupaitéva umi moakahára remikotevẽmby puhoe renda kuatiakuéra rehegua, ohapejokóva ichupekuéra omomba’apo hag̃ua hekopete ko’ã puhoe.

 CONATEL mba’apohára ñepytyvõ rupive, ka’aru jave mokõi puhoe moakãhára og̃uahẽma ko temimoĩmby mburuvicha rendápe ikatu hag̃uáicha oñemyatyrõ ko apañuái ojeguerekóva.

 Upéichante avei, ko atyguasúpe ojepyta oñembosakoívo peteĩ mesa ñemba’aporã oĩh´me heta temimoĩmby oipytyvõtava  oñembopya’eve hag̃ua ko’a tembiapo ha upéicha toiko porã ha tojeporu porãve ko’ã ypykuéra puhoe, ko’ãva ha’erupi tembiporuguasu oñemyasãi, ojeporu ha oñemombarete hag̃ua  ko’ã ñe’e, ijapytépe oĩva oguepotámava. 

Ko tembiapo oñemboguata Decenio Internacional de las Lenguas Indígenas (2022-2032) ryepýpe, ombosako’íva opaichagua tembiapo oñeñangareko, oñemombaretejey ha ojeporu hag̃ua ko’ã ypykuéra ñe’ẽ Paraguái retãmegua.

PÑS sãmbyhyhára oĩkuri X CILE Amandajépe Arequipa táva, Perú retãme

Posted on 22/10/2025

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhára (PÑS), karai Javier Viveros, oĩkuri X Congreso Internacional de la Lengua Española (CILE)-pe, oikova’ekue Arequipa táva, Perú retãme.  CILE Amandaje ombosako’i Instituto Cervantes, Real Academia Española (RAE), Asociación de Academias de la Lengua Española (ASALE) ha Ministerio de Relaciones Exteriores Perú retãmegua, ko tembiapo porãite oipytyvõ oñeñemongeta hag̃ua España ñe’ẽ ha hekojoparaeta renonderã rehe. Ko arýpe oñeñe’ẽ «Grandes desafíos de la lengua española: mestizaje e interculturalidad, lenguaje claro y accesible, culturas digitales e inteligencia artificial» rehe.

Ko Amandajépe oĩkuri mburuvicha heta tetãygua, mbo’ehaovete ñe’ẽregua moakãhára, haihára, mbo’ehára, temkikuaarekahára,  ha temimoĩmby arandupyregua rerapegua. CILE 10-háma ojejapóva ojehechakuaa Tetã Rembiaporãteéramo Perú mburuvichaveterenda guive ha oñemboguatákuri Teatro Municipal rógape ha avei Universidad Nacional de San Agustín Arequipa-gua  kotykuérape.

Paraguái retã rérape ohókuri karai Bernardo Neri Farina, Academia Paraguaya de la Lengua Española (APARLE) mburuvicha; José Zanardini, Academia Paraguaya de la Lengua Española atýpeguaramo ha Benjamín Barán, Conacyt moakãhára, oñe’ẽva inteligencia artificial ñepyrũmby rehe ha mba’éichapa ojeporu ko’ãgaite peve.

Karai Javier Riveros katu oĩ upépe APARLE rérape ha avei PÑS sãmbyhyháraramo, temimoĩmby oĩva Red Panhispánica del lenguaje claro y accesible ryepýpe. Hembiapo rupive ko tetã ambuépe ojehechauka Paraguái akóinte ojepytaso mbareteha tekojopareta rehehápe ha ojeykeko hag̃ua ambue ndive ñe’ẽnguéra rekoporãverã, upéichante avei tekojoparaeta ha ñane ñe’ẽnguéra oñemyasãi ha oñemohenda yvate hag̃ua tetãpy ha tetã ambuére.

PÑS mba’apoharakuéra omoirũ PAACI Apopyrã ñemohu’ã

Posted on 22/10/2025

Ára 29 jasyporundy 3 jasypa peve, Ypykuéra Ñe’ẽ Ñeñongatu ha Ñemyasãi Myakãhapavẽ mba’apoharakuéra omoirũkuri PAACI Apopyrã,  ta’ãngamýi Angaite atýpe ojejapóva.

Ko apopyrãme omba’apo tapichakuéra heta tendápegua, oñeg̃uahẽ Nepoxén, Sarĩa ha 8 de Enero-pe, Puerto Pinasco távape, Presidente Hayes tavusúpe, upe tendápe ojejapo umi grabación.

Ko mba’e’apopy techapyendu rehegua opyta PAACI mba’apohára pópe, omyakã mbo’ehára Esteban Corti, IPAC-gua, kóva temimoĩmby oporombokatupyrýva opaite mba’e ko apopyrã rehegua.

Ko tembiporu oñeguenohẽtava tuicha oipytyvõta Angaité ñe’ẽ oñemyasãi ha oñeñongatu hag̃ua, kóva oĩhína umi ñe’ẽ ogue potáva ryepýpe.

PÑS omoirũ aty oñembosako’íva mombe’urã ha’evéva jeporavorã

Posted on 22/10/2025

Karai Arnaldo Casco Villalba, Ñe’ẽnguéra Rapereka Moakãharapavẽ, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhápegua, oike ko aty Mombe’urã Mbyky Guaranimegua Jeporavorãme  PÑS rérape, ko pyharevépe omba’apókuri hendivekuéra oñemongeta hag̃ua umi mombe’urã ha’evéva rehe ko jeporavo ryepýpe.

Ko mombe’urã jeporavorã, ombosako’íva Centro Cultural de la República El Cabildo ha Academia Olímpica Paraguaya, oheka ha omokyre’ỹ tojehai ha toñemyasãi mombe’urã mokõive ñe’ẽ teépe (guarani ha castellano), PÑS omomba’eguasu ha oykeko mbarete ko tembiapo, ha’ehaguére temimoĩmby omyakãva ñe’ẽnguéra jeporu ñane retãme.