Category Archives: Marandu

PÑS oĩkuri Guarani Ñe’ẽ ha Reko rapykuere, rekove ko’ag̃agua ha renonderã rehe Ñomongetavusúpe

Posted on 05/06/2024

 

Ojejapókuri Guarani Ñe’ẽ ha Reko rapykuere, rekove ko’ag̃agua ha renonderã rehe Ñomongetavusu Teatro Municipal rógape oĩva San Lorenzo-pe.

Ko atyguasu, oñepyrũ 08:00 aravo guive ha oho 11:30 peve, ko’ápe ijaty tapicha ha mburuvichakuéra ikatupyrýva guarani ñe’ẽ ha arandupýpe.

Ko amandaje oñembohérava “Guarani Ñe’ẽ ha Reko rapykuere, rekove ko’ag̃agua ha renonderã”, ombosako’íva Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ, upépe oĩkuri karai Javier Viveros, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhára ha oñe’ẽ «El ñe’ẽnga: pervivencia de un símbolo» rehe. Ñe’ẽ myasãiháraramo omyasakã mba’épa he’ise paremia, omomba’eguasúvo avei umi ñe’ẽjoapy ha ñe’ẽnga oipytyvõ mbaretére guarani ñe’ẽ rekove pukurã.

Ko mba’e ryepýpe, Covarrubias, «Tesoro de la lengua castellana»-pe he’iva’ekue: «Mba’evére ndojeykekoguasúi ñane ñe’ẽ umi ñande ypykue oiporuva’ekue renondépe, ha ko’ã mba’e oñeñongatu umi ñe’ẽnga, umi romance ymavegua ha umi cantarcillos triviales-pe, upévare ko’ã mba’e noñemomichĩriva’erãi, katu ojehechakuaa ha oñemomba’eguasuva’erã oikovére ko’ag̃aite peve».

Sambyhyhára Viveros, he’i ñane ñe’ẽnga ouha umi refranero español-gui, imandu’ávo umi ojehecharamovéva rehe ha ohechauka avei umi ñe’ẽnga imba’eteéva ha karai Nico Espinosa omoha’ãngava’ekue.

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha rérape oĩkuri avei Mgtr. Rossana Bogado de Orué ha oñe’ẽ «El guaraní de los pueblos indígenas en la actualidad» rehe. Upépe kuñakarai Bogado de Orué omombe’u mba’éichapa oikove guarani ñe’ẽ umi poteĩ ypykuéra aty ñe’ẽ’aty guarani ryepypeguáva, omombe’u avei moõ rupipa oiko ha imbaretekue. Upéichante avei

 

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha omba’apo ñepyrũ «Astérix el galo» oñembohasa hag̃ua guaraníme.

Posted on 04/06/2024

Oñemyasãi ha oñeñangareko hag̃ua guarani ñe’ẽ rehe, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmyhyhára, karai Javier Viveros oñembyatýkuri kuñakarai Celeste Galeano ndive, omba’apo kyre’ỹva arandupy ñemboguata rehe oñemoñepyrũ hag̃ua tembiapo historieta francesa «Astérix el galo» ñe’ẽasarã guaraníme. Ko tembiapo rupive ojehechakuaa tuichamba’eha guarani jeroike arandupy ha tekombo’e rembiapópe.

«Astérix el galo», tapichakuéra katupyry Francia-ygua René Goscinny (guionista) ha Albert Uderzo (ta’ãnga’apohára) rembiapokue ha’ehína historieta ojehecharamovéva yvy’ape ári. Oñembohasáma 111 ñe’ẽme, umíva apytépe oĩ latín ha griego ymaguare ñe’ẽ, 380 millón aranduka’íma ojehepyme’ẽ arapýre, ojepytaso mbaretévo Francia Ñe’ẽporãhaipyreháicha, Bélgica-ygua hérava «Tintín» ykére.

Sãmbyhyhára Viveros omomba’eguasu ko apopyrã ha he’i ‘Astérix el galo’ oñemoguaranívo ndahaéi arandupy añónte omombaretéva, katu omombaretéta avei guarani ñe’ẽ jeporu ha ñemyasãi tetã ambuére.

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha omba’apo mbaretéta gueteri oúvo ambue tapicha ikatupyrýva ñe’ẽasa ha lingüística-pe ndive oñeñangareko hag̃ua opaite mba’ére ko tembiapo pyahu ani hag̃ua iñambueterei upe haipy ypýgui, omog̃uahẽvo kóicha umi tapicha paraguaigua omoñe’ẽvape ko Astérix ha Obélix  rembiasakue katuetei oporombopuka ha oporombovy’áva.

PÑS ha INAP oñombyaty oñemoñepyrũ hag̃ua jehekombo’e audiovisual rehegua ypykuéra atýpe g̃uarã.

Posted on 30/05/2024

Instituto Nacional del Audiovisual Paraguayo (INAP) ha Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) omba’apo oúvo oñondive oñemboguata hag̃ua Proyecto de Acceso al Audiovisual de Comunidades Indígenas (PAACI).

Ko ararundýpe oikókuri ñembyatypy omyakãva’ekue Mg. Christian Gayoso, INAP Moakãharapavẽ ha karai Javier Viveros, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhára. Ko atyhápe oĩkuri avei ambue tapicha omba’apo kyre’ỹva oúvo ko apopyrãme.

Ko atýpe, oñeñe’ẽ mba’éichapa ikatu oñemboguata jehekombo’e audiovisual rehegua ypykuéra atýpe g̃uarã. Upépe avei oñehesa’ỹijo mbarete mba’épepa iñambue upe perfil ha malla curricular, ipahápe oñeg̃uahẽ ñepyrũrãite ojehecharaẽva’erã upe perfil profesional oñeikotevẽva ha uperire oñemboguata hag̃ua tekombo’e chupekuéra g̃uarãva.

Upéichante avei, oñeñemongeta ikatuha ojegueroike opáichagua tetã remimoĩmby oykeko ha oipytyvõkuaátava PAACI-pe, ko’ã mba’ére oñeñe’ẽvéta ambue ñembyatypy oikótavape.

Ko ñembyatypýpe oĩkuri avei Lic. Laura Rojas, Tembiapo Rape’apo Moakãhára ha Abg. José Delvalle, Tekome’ẽmby Rekombo’eha Moakãhára INAP-pegua ha kuñakarai Rossana Bogado de Orué, Ypykuéra Ñe’ẽ Ñeñongatu ha Ñemyasãi Moakãharapavẽ PÑS-pegua. Ko tembiapojoaju rupive oñeipytyvõta oñemoñepyrũ ha oñemombarete hag̃ua opáichagua tembiporu audiovisual rehegua, kóicha oñemokyre’ỹta avei umi ypykuéra aty Paraguaipegua okãkãrapu’ã hag̃ua arandupy ha tekombo’e ryepýpe, uperire oipytyvõtava ichupekuéra ojeroike hag̃ua ñemba’aporãme térã omoañete hag̃ua hembiapo omba’apóramo ijeheguínte.

PAACI ha’ehína apopyrã iporãmbajepéva oñeipytyvõ hag̃ua ypykuéra aty oiko porãve hag̃ua, ojejepytaso mbaretévo hesehapekuéra oiporukuaa ha oiporu porã hag̃ua ko’ã tembiporu audiovisual oikoporãve ha oñakãrapu’ãve hag̃ua hekohápe.

Ypykuéra Puhoe Ñemombareteve Decenio Internacional de las Lenguas Indígenas ryepýpe.

Posted on 29/05/2024

Pe Taller Intercultural de Radios Indígenas ryepýpe Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha ha Tembiporu Marandu ha Iñemoasãirã Motenondeha oĩkuri ñembyatypy Coordinadora Nacional de Pastoral Indígena ombosako’iva’ekuépe, upépe oĩkuri avei tapichakuéra ypykuéra aty rerapegua.

Karai Javier Viveros, PÑS sãmbyhyhára omombe’u mba’e mba’épa oñemboguata ojejúvo hembiaporenda guive ojeykeko hag̃ua ypykuéra puhoépe, omomba’eguasúvo ko’ã emisora rembiapo ha’érupi tembiporu oipytyvõ mbaretéva ypykuéra ñe’ẽ ha arandupy ñemombareteve ha ñemyasãirã.

Hákatu, karai César Palacios, MITIC Rembiapo Maranduasãi Moakãharapavẽ omomba’eguasu temimoĩmby’aty ñopytyvõ ha avei oñehendu rehe ko’ã ypykuéra aty remikotevẽ ha remimo’ã.

Ko atyguasúpe oñeñe’ẽ ha ojepy’amongeta mba’e mba’epa ojejapose ha mba’épa tekotevẽ ojejapo Decenio Internacional de las Lenguas Indígenas ryepýpe, ONU oguerojerava’ekue oñemboguata hag̃ua 2022 guive 2032 peve. Ko’ã ñomongeta rupive ojeheka tembiaporape oñemombareteve hag̃ua ypykuéra puhoe ha avei hembiapokuéra rupive oipytyvõta rupi hekoaty ha iñarandupy akãrapu’ãverã.

Umi ypykuéra aty rérape oĩva’ekue oaguyjeme’ẽ opavavépe ha omomba’eguasu ko’ãichagua aty oñembosako’íva.

 

«SEMINARIO INTERNACIONAL: Implicancias y desafíos de la formación intercultural en la Educación Superior del Paraguay» rehegua.

Posted on 28/05/2024

Resolución SPL n.º 108-2024 guarani

Resolución SPL n.º 108-2024 castellano

Resolución 108 Inglés

 

 

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha oñomoirũ Tekombo’e ha Tembikuaa Motenondeha, Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ, Academia Paraguaya de Lengua Española, Tetã Rekombo’epavẽ Kuaara’ã ha Ñemboaje Renda, Tekombo’epavẽ Tetãmegua Ñomoirũ’aty ha Instituto Superior de Lenguas, Universidad Nacional de Asunción-pegua ndive ha ombosako’íkuri «SEMINARI0 INTERNACIONAL: Implicancias y desafíos de la formación intercultural en la Educación Superior del Paraguay»,  oikova’ekue upe apoteĩ 24 jasypo jave, ko amandaje rupive oñehesa’ỹijo mba’e rupípatuichamba’e  ha ojegueroikeva’erã  jehekombo’e arandupyeta rehegua Tekombo’epavẽ ryepýpe, oñemoañete hag̃ua Léi 4251/10 Ñe’ẽnguéra rehegua, Plan Nacional de Educación Intercultural Bilingüe,  Plan Nacional de Educación Indígena ha Léi 6530/20 “Omopyenda Añetéva Lengua De Señas Paraguaya Tetã Ñe’ẽtéramo.”

Ko amandaje ñe’ẽ reheguápe ijatýkuri heta tapicha katupyry, ojepytaso mbaretéva ñe’ẽ rehehápe tetãpy ha tetã ambuére, tetã ha tetã jerére, avei oĩkuri temimbo’ekuéra pre-grado, grado ha postgrado-pe oñemoarandúva ha iñasãiva tetã pukukue javeve, avei Pares Evaluadores ANEAES-pegua ha Temimoĩmby Tekombo’epavẽmegua ha Tetã Remimoĩmbykuéra mburuvicha.

Umi mba’eita oñeñe’ẽva’ekue rehe ohechauka avei tekotevẽha oñeñe’ẽve Paraguái ñe’ẽita ha arandupyeta rehe jehekombo’e ryepýpe, ojegueroikévo avei ñe’ẽkõi tee (guaraní-castellano), lengua de señas paraguaigua, ypykuéra ha pytagua ñe’ẽ. Ko tembiapo guasu ojehechakuaa ñe’ẽ mombareterãramo Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha  rupive ha apoukapy osẽ mokõive ñe’ẽ tee, lengua de señas,  Pãi Tavyterã ñe’ẽ ha Inglés ñe’ẽme.

 

PÑS omoirũkuri Mesa Tekoaty Ñangarekorã oñemopyenda ñepyrũva Alto Paranáme.

Posted on 24/05/2024

 Pyhareve jave, Itakyry Tavao, Alto Paraná tavusúpe og̃uahẽ Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) omoirũ hag̃ua tembiapo oñemopyenda ñepyrũhápe Mesa Tekoaty Ñangarekorã, tetã rekuái omboguatáva oúvo.

Ko mesa omyakã motenondehára Miguel Tadeo Rojas, Tetã Mburuvichavete Rembiapoita Ykekoha Moñondiveharaháicha. Upépe oĩkuri avei kuñakarai Yody Marlene Ledesma, Tapicha Ikatupyry Ambuéva Derécho Sãmbyhyhára, diputada Rocío Abed ha Bettina Aguilera, ha ambue mburuvicha upe tendápegua.  Mba’apohára Walter Gómez, Ñe’ẽnguéra Rape’apo Moakãhapavẽmegua oĩkuri ko tembiapópe PÑS rérape, oikova’ekue Itakyrýpe, Alto Paraná tavusúpe.

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha omba’apo kyre’ỹ oúvo ko táva ndive, oñemboguata hag̃ua tembiapoita ñe’ẽnguéra rekoguatarã Itakyrýpe. Ko Mesa Tekoaty Ñangarekorã rupive oñemba’apóta oñehenonde’a ha ojehapejoko hag̃ua tekomboriahu ha upeva’erã ojegueroikéta omba’apo hag̃ua avei tetãyguára umi táva hekomboriahuveha rérapegua. Ko tembiapo rupive, mayma tetãyguára ha tetã mba’apoharakuéra ojokupytýta omoñepyrũ hag̃ua tembiapoita oñembohovái hag̃ua tekoaty remikotevẽmby oñemopyendahápe ohóvo ko’ã mesa.

 

PÑS oñembyatýkuri Tetãnguéra ndive Jokupytyrã Motenondeha rérapegua ndive Ñe’ẽita Ñemysãirã rekávo

Posted on 24/05/2024

 Oñemyasãi ha oñeñongatu hag̃ua ñane retã ñe’ẽita ijojaha’ỹva, karai Javier Viveros, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhára (PÑS), omog̃uahẽkuri hembiaporendápe sãmbyhyhára Romy Romero, Dirección de Relaciones Culturales y Turismo moakãhára, oĩva Tetãnguéra ndive Jokupytyrã Motenondeha ryepýpe. Ko ñembyatypýpe oĩkuri avei kuñakarai María Inés Benítez Riera, Departamento de Deportes, Turismo y Políticas Lingüísticas mbohapehára.

Ko atýpe, mokõive mburuvicha ojekupyty oñomoirũtaha ikatuhag̃uáicha oñondive oguerojera apopyrã oipytyvõtava umi ñe’ẽ ñane retãmegua oñemyasãi ha ojehecha hag̃ua oparupiete.

«SEMINARIO INTERNACIONAL: Implicancias y desafíos de la formación intercultural en la Educación Superior del Paraguay»

Posted on 23/05/2024

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha, Tetã Mbo’ehaovusu Concepción-gua, Tekombo’e ha Tembikuaa Motenondeha, Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ, Academia Paraguaya de la Lengua Española, Tetã Rekombo’epavẽ Kuaara’ã ha Ñemboaje Renda, Tekombo’epavẽ Tetãmegua Ñomoirũ’aty ha Instituto Superior de Lenguas oĩva Tetã Mbo’ehaovusu Paraguay-gua ryepýpe, ombosako’i ha oipepirũ oñeime hag̃ua «SEMINARI0 INTERNACIONAL: Implicancias y desafíos de la formación intercultural en la Educación Superior del Paraguay»,-pe, ikatuhag̃uáicha oñehesa’ỹijo mba’e rupípa tuichamba’e jehekombo’e arandupyeta rehegua Tekombo’epavẽ ryepýpe.

Ko tetãita amandaje rehe ndojehepyme’ẽmo’ãi mba’evete ha oikóta ág̃a arapoteĩ 24 jasypo, 18:00 aravo jave ha oñembohasáta Tetã Mbo’ehaovusu Concepción-gua ñandutirogue rupive.

Ko amandajépe oĩta heta tapicha ikatupyrýva ñe’ẽ rembiapópe, taha’e tetãygua ha tetã jereregua, upéichante avei oĩta umi mburuvicha omyakãva tetã remimoĩmby ombosako’íva ko amandaje, umíva apytépe oĩ Tekombo’e ha Tembikuaa Motenondeha, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha, Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ, Academia Paraguaya de la Lengua Española, ANEAES ha CONES-pegua.

 

 

 

PÑS oheka Tembikuaareka Ñe’ẽ Rehegua Jeporavopyre ombojopói hag̃ua.

Posted on 23/05/2024

Ojeikuaaukáma Tembikuaareka Ñe’ẽnguéra Rehegua Jeporavo Arypegua, 2024.  Ko tembiapo kuaaukapy oikókuri Tetã Ñoa’ãngatu Sãmbyhyha (TÑS) Kotyguasúpe ha upépe oĩkuri heta mbo’ehára, tembikuaarekahára ha ambue tapicha omoirũva’ekue ko tembiapo porãite.

Ko apopyrã ombosako’i Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) ha omokyre’ỹse tembikuaareka pyahu ñe’ẽnguéra rehegua ha tojekuaauka kuaaita osẽva ichugui. AranduPy oipytyvõta ojehechakuaa ha oñembojopói hag̃ua umi tembiapo ohapereka ha ohesa’ỹijóva Paraguái ñe’ẽita. “Peteĩ tetã remimoĩmby ohechakuaáramo ko’ãichagua tembiapo poravopyre, avei omyasãiramo og̃uahẽ hag̃ua maymavépe oykeko ha omoañete mba’e rupípa tuichamba’e ko jehechakuaa oñembosako’íva”, upéicha he’íkuri karai Javier Viveros, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhára (PÑS).

Ko aty ojeikuaaukahápe ko apopyrã oñemyesakã avei umi jehaipy oñemog̃uahẽva ohaperekava’erãha oimeháichagua Paraguái ñe’ẽita reko, ojegueroikévo avei mokõive ñe’ẽ tee (guaraní ha castellano), umi 19 ypykuéra ñe’ẽ, pytagua ñe’ẽ oikovéva ñane retãme, ha upéichante avei iñe’ẽngúva ñe’ẽ Paraguaipegua rehegua. Avei, oje’e ko’ã tembikuareka ikatuha ojehai peteĩva tetã ñe’ẽ teépe.

Kuñakarai Ana Martini, terekuára Academia Paraguaya de la Lengua Española (APARLE) -pegua oĩ avei ko atyhápe ha ombovy’apavẽ PÑS oguerojeráre ko tembiapo ha he’i avei ko’ã tembiapo rupive oñehesa’ỹijo ha ojehapereka tekopy, oñemombarete hag̃ua ñande rekotee ha upekuévo ombohape py’aguapy, jeikokuaa, akãrapu’ã joja ha arandupy ha mba’ekuaa porã gotyo.

 

Ojejapókuri Mburuvichakuéra Ñembyatypy 19-ha Ypykuéra Aty Mercosur-pe oĩva rehegua

Posted on 22/05/2024

Mburuvichakuéra Ñembyatypy 19-ha Ypykuéra Aty Mercosur-pe oĩva reheguápe oĩkuri tetã rekuái mburuvichakuéra, Mercosur ryepypegua rérape oĩva, ypykuéra aty rerapegua ha tekoaty rérape oúva avei.

 

 

Ko ñembyatypy omyakãkuri Instituto Paraguayo del Indígena (INDI) mburuvicha, kuñakarai Marlene Ocampos.

Ko atýpe oĩkuri avei kuñakarai Rossana Bogado de Orué, Ypykuéra Ñe’ẽ Ñeñongatu ha Ñemyasãi Moakãharapavẽ, he’íva tuichamba’eha ypykuéra ñe’ẽ ñeñangareko ha ñemombareteve, ko’ãva ha’e rupi ypykuéra aty rekotee omyasãi ha oñongatúva.

“Ko ñembyatypy oñembosako’i oñemombareteve hag̃ua umi tembiapojoaju ha upéicha oñembohovái hag̃ua umi ypykuéra aty Mercosur-gua remikotevẽmby”, he’i kuñakarai Ocampos ko aty ñepyrũmbýpe. Ombojoapy avei “Instituto Paraguayo del Indígena mburuvicháramo, aykeko ha aime aipytyvõ mbarete hag̃ua ypykuéra ñane retã ha tetã jereregua derechokuéra rehe oñeñangareko hag̃ua”.

Upéichante avei, ko tembiapo ombojeguaka kuñakarai guatemalteca Rigoberta Menchú, ha’éva avei ypykuéra atygua, ohupytyva’ekue jopói Nobel de la Paz, oñe’ẽva ypykuéra aty derécho ha hekoguata tee rehe.