Terekuapavẽ rembiasakue

Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ oĩva Paraguáipe, oñemopyenda ypy Léi 4.251/10, «Ñe’ẽnguéra Reheguáva» rupive, ha ojepyso  ipokatu Paraguái  yvy tuichakue javeve ikatukuaa hag̃uáicha omboheko guarani ñe’ẽ  ijehaípe, iñe’ẽndýpe, iñe’ẽ teépe, iñe’ẽtekuaápe ha iñe’ẽsyrýpe.

Temimoĩmby réra tee hína: Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ  ha oñembohasávo español-pe: Academia de la Lengua Guaraní.

Léi he’i rupi Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ oñemoĩ omba’apo hag̃ua mayma tapicha guaraníme oñe’ẽva rérape. Péva he’ise opavavete tapicha paraguái guarani ñe’ẽ oiporúva pópe oĩha upe pokatupavẽ.

Umi 15 terekuára tenondetegua oñemoĩ hag̃ua, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) ohenoiva’ekue mayma tapicha ikatupyrýva ñe’ẽ jekuaápe, taha’e guarani ñe’ẽ ñemyesakãme, ñe’ẽ ñembojeguápe térã ñeporombo’épe, upéicha he’i rupi ojejapova’erãha upe léi iñakytã 44-pe.

Ojeporavopávo umívape, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha, omoingoñepyrũ Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ, aty añete rupive, 12 jasypa jave, ary 2012-me. Upe rire, 08 jasypateĩramo, ary 2012-me avei, Paraguái Retã Ruvichavete, karai Luis Federico Franco Gómez, ha Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha, karai Carlos Alberto Villagra Marsal, oñondive, ohenói umi Terekuára ypykuépe aty añeterã Solano López Rogavusúpe, ha upe kotyguasu hérava Libertad-pe omoĩ ipyti’a rehekuéra mbo’y jeguaka ha ome’ẽ ichupekuéra kuatia añete oikuaaukáva ha’eha guarani ñe’ẽ rerekua. Upéramo oñemoĩ Terekuáraramo ko’ã tapichápe: Feliciano Acosta Alcaraz, Domingo Adolfo Aguilera Jiménez, Mario Rubén Álvarez Benítez, Almidio Milciades Aquino Argüello, Rubén Bareiro Saguier, David Abdón Galeano Olivera, María Georgina González Morán, María Eva Mansfeld de Agüero, María Elvira Martínez de Campos, Julia Irene Segovia Silva de Borba, Ramón Raimundo Silva Fernández, Lino Trinidad Sanabria, Miguel Ángel Verón Gómez, Sara Delicia Villagra-Batoux ha Tadeo Zarratea Dávalos. Ha upéicha, Léi Ñe’ẽnguéra reheguáva ombohape rupi iñakytã 43 ha 44-pe, ha avei pe Apoukapy papaha 80/12 oguenohẽva’ekue Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha iñakytã 2ha rupive, upe Terekuára aty opyta Amandajépe, ikatukuaa hag̃uáicha ojapo Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ rekoguatarã.

Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ, omba’apo rupi guaraníme oñe’ẽva rérape, ojapova’erã hekoitépe opaite hembiapopy, ha omboykeva’erã opaichagua jejahéi guarani rehe ojejaposéva térã teko omomba’ese’ỹva pokatupavẽ oguerekóva tetãyguára iñe’ẽ rehe.

Temimoĩmby oñemopyenda léi rupive temimoĩmby ijeheguívaramo, omotenonde’ỹva viru jeheka, ijehevéva ha oguerekokuaáva herekopy imba’e teéva. Iñamandaje rupive ha’e he’i ijehe ha’eha temimoĩmby itupãkuaa’ỹva, ipartido’ỹva ha omba’apóva opaite tetãyguápe g̃uarã.

Terekuapavẽ oñemboguata terekuarakuéra aty rupive, oñogueronohẽva peteĩ ñe’ẽme ñomongeta rupive, oguenohẽkuaáva tembiapoukapy ha ipokatúva omohenda hag̃ua guarani ñe’ẽ opaichaite ha omoirũ iguata.

Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ hi’ã ohupyty ko’ã mba’e:

a) Omboheko añetete guarani ñe’ẽ, mba’ekuaa ojehupytýva jeporeka pypuku rupive, kuatiápe oĩva ha tapichakuéra ñe’ẽ reko rehe, ha avei omombarete guarani ñe’ẽ jeporu katu.

ã) Omboaje guarani achegety tee ha oikuaa upéva omopyendava’erãha pe achegety oiporuva’ekue  Tetã  Amandajepavẽ Mohendapahárape,  oikova’ekue ary 1992-me.

ch) Ojapo guarani Ñe’ẽryru tee ha ogueroike ipype mayma ñe’ẽ yma ha opaite ñe’ẽ ko’ág̃a oiporúva tapicha paraguái.

e) Ojapo Ñe’ẽtekuaa tee ko guarani paraguáipe ojeporúvape g̃uarã ha ombopyahumeme ohóvo.

ẽ) Ojapo ñe’ẽryru mba’apoharakuéra rembiporurãva ha ñe’ẽndy tembikuaa remikotevẽme g̃uarã.

g) Oheka mba’éichapa guarani ñe’ẽ omongakuaa porãvéta iñe’ẽndy, taha’e ñe’ẽ jeporu térã ñe’ẽ ra’ã rupive ha omotenonde umi tape ombopyahu ha oguerojerakuaátava ko ñe’ẽ, omokangy’ỹre heko tee, iñe’ẽpu, ijysaja, iñe’ẽjoaju reko ha iñe’ẽsyry.

h) Ogueroike guarani ñe’ẽryru teépe ñe’ẽ pyahu omoheñóiva guarani ñe’ẽ kuaaharakuéra ojeporu rire opa rupiete.

i) Ombyaty umi ñe’ẽ pyahu omoheñóiva ijeheguirei guarani ñe’ẽ poruharakuéra, opa rupigua ha opaichagua tembiapohápe, ha omoneĩ oike hag̃ua guarani ñe’ẽryru teépe ojepyso rire ijeporu, nomombiáima guive ko ñe’ẽ reko tee, iñe’ẽpu, ijysaja ha iñe’ẽjoaju reko.

ĩ) Oguerojere ñe’ẽ yma ho’ava’ekue tesaráipe, tojeiporujey ha omoĩ ojeporujey hag̃uáicha.

j) Ombohape ojekuaa ha ojeporu hag̃ua umi ava guaranietéva ñe’ẽ, oñemoingekuaa hag̃uáicha guarani paraguái ñe’ẽndýpe.

k) Ohejauka hendápe umi táva, ysyry, yvyty, ha tendakuéra réra oĩva guaraníme; oguerojere umi téra ho’ava’ekue tesaráipe ha opavaite umíva tojehai guarani achegety teépe.

l) Ombyatypa ha omohenda guarani oñeñe’ẽ ha ojehaiháicha ko’ág̃a, omopyenda hag̃uáicha umíva rehe ijeporu reko tee.

m) Oipysyrõ, ohejauka hendápe ha oikuaauka guarani ñe’ẽjoaju reko tee.

Ñomoirũ’aty Moakãhára (2024-2027)

Yta: Mauro Javier Lugo Verón.

Ytamirĩ Peteĩha: Tadeo Zarratea.

Ytamirĩ Mokõĩha: Alcibíades González Delvalle.

Pytyvõhapavẽ: Cristina Invernizzi.

Virurerekua: Lino Trinidad Sanabria.

Ñe’ẽtekuaa ha Jehaikatu Mohapeha Moakãharapavē: Juan Félix González.

Ñe’ēndy ha Ñe’ē Pyahukuéra Mohapeha Moakãharapavē: María Gloria Pereira.

Ñe’ẽmbojegua ha Ñe’ẽmoasãi Mohapeha Moakãharapavē: Mario Rubén Álvarez.

Ñe’ẽndy ha Ñe’ẽ Pyahukuéra Mohapeha Moakãharapavē: María Georgina González Morán.

Ñe’ẽpykuaa Mohapeha Moakãharapavē: Perla Álvarez Brítez.

Avañe’ẽ Ñepysyrõ ha Ñemyasãiha Mohapeha Moakãharapavē: David Galeano Olivera.

Terekuára Momba’epýva

Carlos Alberto Villagra Marsal (+)

Carlos Federico Abente (+)

Natalia Krivoshein de Canese (+)

Rubén Martínez Huelmo

Rubén Bareiro Saguier (+)

Rubén Victoriano Rolandi (+)

Milciades Mateo Benítez Laurrier (+)

Modesto Romero Cueto

Terekuára Papapýva

1.- Almidio Milciades Aquino Argüello

2.- Feliciano Acosta Alcaraz

3.- Mario Rubén Alvarez

4.- Domingo Adolfo Aguilera Jiménez

5.- Alcibíades González Delvalle

6.- David Galeano Olivera

7.- María Georgina González Morán

8.- María Elvira Martínez de Campos

9.- María Eva Mansfeld de Agüero (Pore’ỹva). Omyengovia sapy’a Arnaldo Casco Villalba

10.- Julia Irene Segovia de Borba

11.- Ramón Raimundo Silva Fernández

12.- Lino Trinidad Sanabria

13.- Miguel Angel Verón Gómez

14.- Delicia Villagra Batoux

15.- Tadeo Zarratea Dávalos

16.- Dionisio Fleitas Lecoski

17.- María Gloria Pereira

18.- Paublino Carlos Antonio Ferreira Quiñónez

19.- Juan Félix González

20.- Juana Dávalos Arce

21.- Bernarda Ortellado de Eschgfäller

22.- Perla Álvarez Brítez

23.- Zulma Beatriz Trinidad Zarza

24.- Mauro Javier Lugo Verón

25.- María Cristina Invernizzi de Santos

26.- Ladislaa Alcaraz de Silvero

27.- Alberto Luna

28.- Teresita De Jesús Delgado

29.- Indalecio Riquelme Cantero

30.- Lucino Gerónimo Rodríguez Baroffi

Terekuára Moirũmbýva

1- Pedro Ernesto Escurra Franco (+)

2- Selva Concepción Acosta Gallardo

3- Nelson Rubén Zarza Estigarribia

4- Nery Fátima Benítez Ramírez

5- Hermelinda Morales

6- Gudelio Ignacio Báez Benítez

7- Jorge Román Gómez

8- Carmen Gladys Bernatto

9- Omar Alfonso Cibils Aquino

10- Mario Ramão Villalva Filho

11- Antonio Cabrera

12- Almir Da Silveira

13- David Caparelli

14- Teófilo Acosta

15- Christian Ojeda Ferreira

16- Hugo Galeano Báez (+)

17- Rafael Dendia (+)

18- Isaac León Ojeda

19- Shaw Nicholas Gynan (+)

20- Tracy Lewis

21- Harald Thun

22- Wolf Dietrich Wolf Lusting

23- Capuccine Boidin

24- Lenka Zajiková

25- Silvio Liuzzi (+)

26- Pablo Kirchuk

27- Ramón Giménez Larrea

28- Celsa Centurión

29- Nelsa González

30- Líder Efraín González

31- Maura Velázquez Castillo

32- Graciela Chamorro

33- Arnaldo Casco Villalba

34- Celia Beatriz Godoy Riquelme

35- Esteban Ortega

36- Matías Medina

37- Obdulia Natividad de Benítez

38- Pablino Gómez Vera

39- Sixto Figueredo

40- Federico Rolón

41- Javier Viveros